Ήρθε πάλι εκείνη η εποχή του χρόνου, τα Χριστούγεννα. Η περίοδος που όλος ο κόσμος γίνεται πιο ευαίσθητος και πιο ευδιάθετος, παντού στολίδια και φωτάκια, καραμέλες και παντού τριγύρω ο Άγιος Βασίλης. Στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, ο κόσμος γνωρίζει πως τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν την γέννηση του Χριστιανικού Σωτήρα, του Ιησού Χριστού. Αυτό είναι μια λανθασμένη άποψη, ακόμα και από Ιστορικής πλευράς, καθώς ο Ιησούς γεννήθηκε την Άνοιξη, δεν ήταν λευκός (για κάποιους που στραβώνουν το βλέμμα τους για τις διάφορες χρωματικές απεικονίσεις του) και το πιο σίγουρο είναι ότι δεν ανήκει στο ζώδιο του Καρκίνου, όπως θέλουν να πιστεύουν αστρολόγοι και μη.
Οι ρίζες γι’ αυτή τη γιορτή μας πάνε πίσω αιώνες και την συναντάμε με διαφορετικά ονόματα. Οι Χριστιανοί Ιεραπόστολοι υιοθέτησαν τον εορτασμό του Yule, με σκοπό να κατευνάσουν και να μεταστρέψουν τους Παγανιστές, οι οποίοι ήταν πολύ δεμένοι πνευματικά με τις γιορτές τους. Οι Πρώτοι Χριστιανοί ήταν αρκετά ενδιαφερόμενοι με τον Παγανισμό εκείνη την εποχή, σκεπτόμενη από την μία μεριά ότι είναι μεν λάθος αλλά από την άλλη το θεωρούν ότι είναι άξιο για να το θυμούνται, καθώς ήταν κάτι που έκαναν και οι πρόγονοι τους. Οι δυο πιο σημαντικές Παγανιστικές χειμερινές γιορτές ήταν τα Ρωμαϊκά Σατουρνάλια και το Σκανδιναβικό Yule. Τις γιορτές αυτές οι Ιεραπόστολοι τις μεταμόρφωσαν στη γιορτή που είναι παγκοσμίως γνωστή ως “Χριστούγεννα”.
Τα Ρωμαϊκά Σατουρνάλια (Saturnalia) ήταν μια περίοδος στην Αρχαία Ρώμη όπου για ένα σύντομο χρονικό διάστημα δεν ίσχυε κανένας νόμος και υπήρχε ανεξέλεγκτη κατανάλωση κρασιού. Ήταν αφιερωμένη στον θεό Σατούρνους (αντίστοιχος Κρόνος) και κρατούσε την περίοδο 17-23 Δεκεμβρίου. Ο Σατούρνους ήταν για τους Ρωμαίους ο θεός της απελευθέρωσης, της γεωργίας, της διάλυσης, της αφθονίας και της περιοδικής ανανέωσης. Αργότερα έγινε και θεός του Χρόνου. Η γιορτή είχε τις τυπικές θυσίες και διάφορα έθιμα, όπως την ανταλλαγή μικρών δώρων. Επιτρέπονταν τα τυχερά παιχνίδια ακόμα και για τους δούλους. Επίσημα ενδύματα δε φοριούνταν, ενώ οι δούλοι δεν μπορούσαν να τιμωρηθούν κι αντιμετώπιζαν με χλευασμό τους αφέντες τους. Με την άφθονη κατανάλωση κρασιού από δούλους και αφέντες, γινόντουσαν ξέφρενα γλέντια και ακολασίες. Μετά το Ηλιοστάσιο, την πιο σκοτεινή νύχτα του χρόνου, η ανανέωση του φωτός και ο ερχομός του νέου έτους γιορταζόταν στην μετέπειτα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατά τη “Γενέθλια Μέρα του Ανίκητου Ήλιου” (Dies Natalis Solis Invicti) και κυρίως από τους ακόλουθους του Μίθρα (Περσικός θεός του Φωτός και της Σοφίας).
Το Yule σηματοδοτεί την αρχή του Χειμερινού Ηλιοστασίου, την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Το όνομα του προέρχεται πιθανά από την Αγγλοσαξονική λέξη “Iul” (Τροχός), και ίσως από αυτό να συμβολίζεται με τον Μέγα Ζωδιακό Τροχό, τον Τροχό της Ζωής. Οι ακτίνες του συμβολίζουν τις Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια. Παραδοσιακά γιορταζόταν από μέσα Νοέμβρη μέχρι και τα μέσα του Γενάρη. Οι Σκανδιναβικές χώρες χρησιμοποιούσαν το Yule για να περιγράψουν τα δικά τους “Χριστούγεννα” με θρησκευτικές τελετές και τυπικά. Στην σύγχρονη εποχή, τα έθιμα όπως το σερβίρισμα του αγριογούρουνου, της κατσίκας, τα κάλαντα αλλά και η συγκέντρωση κούτσουρων για την φωτιά, είναι όλα έθιμα από το αυθεντικό παγανιστικό Yule, και στην Ευρώπη υπάρχουν ελάχιστες ελαφριές παραλλαγές.
Όταν ακούς για τα Χριστούγεννα, το μυαλό σου θα πάει σίγουρα στα μικρά παιδάκια, που ψέλνουν τα κάλαντα από πόρτα σε πόρτα. Αιώνες πριν, οι διασκεδαστές ή προπίνοντες, πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα τραγουδώντας και πίνοντας εις υγείαν των γειτόνων. Αυτό το έθιμο πάει ακόμα πιο πίσω. Ήταν μέρος Τελετουργικών Γονιμότητας, όπου μόνο κατά την διάρκεια τους, οι χωρικοί ταξίδευαν στα χωράφια και τους οπωρώνες τους καταμεσής του χειμώνα, τραγουδώντας και φωνάζοντας για να διώξουν μακριά τα κακόβουλα πνεύματα και τους δαίμονες που μπορεί να καταστρέψουν την ομαλή ανάπτυξη των μελλοντικών καλλιεργειών τους. Έχυναν κρασί και μηλίτη στο έδαφος για να ευνοήσουν την γονιμότητα των σοδιών τους. Κατά την Βικτωριανή Περίοδο, το έθιμο εξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα ως “Χριστουγεννιάτικα Κάλαντα”.
Για ένα πράγμα που μικροί και μεγάλοι λατρεύουν αυτή τη περίοδο του χρόνου είναι το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Το έθιμο αυτό προέρχεται επίσης από τα Σατουρνάλια, όπου ο κόσμος διακοσμούσε τα σπίτια τους με κλαδιά από θάμνους και κρεμώντας μεταλλικά αντικείμενα στα δέντρα απ’ έξω. Τα στολίδια αυτά αντιπροσώπευαν έναν θεό, είτε τον Σάτουρνους είτε τον θεό προστάτη της οικογένειας. Όμως ο Χριστιανισμός είναι εναντίον του στολισμού του δέντρου για τον εορτασμό της γέννησης του Ιησού. Ο Προφήτης Ιερεμίας μάλιστα προειδοποιεί τους πιστούς να μην προβούν σε τέτοια πράξη διότι είναι Παγανιστικής φύσεως. Αργότερα, οι Άγγλοι Πουριτανοί αποδοκίμασαν τέτοια έθιμα καθώς είχαν ειδωλολατρικές ρίζες.
Όλοι οι ερωτευμένοι αλλά και οι μη, γνωρίζουν το έθιμο του φιλιού κάτω από το γκι. Όσο απλό και αν φαίνεται, έχει τη δική του παγανιστική ιστορία. Το γκι ή ο Ιξός, είναι πασίγνωστο φυτό για τις μαγικές του δυνάμεις, από τους Δρυίδες μέχρι και τους Βίκινγκς. Ο Πλίνιος ήταν αυτός που ανέφερε ένα από τα τελετουργικά των Δρυϊδών, όπου κατά τη διάρκεια του μάζευαν γκι από τους κορμούς των Βελανιδιών με χρυσά δρεπάνια. Αυτό γινόταν μια νύχτα με σελήνη στη γέμιση, και το έδιναν να το φάνε τα ζώα για να εξασφαλίσουν την γονιμότητα τους. Μέρος της τελετουργίας ήθελε να θυσιαστούν δυο λευκοί ταύροι και αν οι προσευχές τους εισακούγονταν, η ευημερία θα ερχόταν στους χωρικούς. Στα γνωστά μας πλέον Σατουρνάλια, χρησιμοποιούσαν το γκι επίσης για Τελετουργίες Γονιμότητας. Όσοι έπαιρναν μέρος στις Τελετουργίες αυτές, έκαναν σεξ και άλλα παιχνίδια, κάτω από το γκι. Σήμερα δεν φτάνουμε σε αυτό το σημείο (τουλάχιστον όχι συνήθως) αλλά είναι ένας λόγος που υπάρχει το φιλί. Επίσης το γκι συνδέεται με την Φρίγκα, την Σκανδιναβική θεά του έρωτα, και Σκανδιναβικοί μύθοι αναφέρουν πως οι πολεμιστές από αντίπαλες φυλές, συναντιόντουσαν κάτω από το γκι και έριχναν τα όπλα τους, ως ένδειξη συμφιλίωσης και ειρήνης.
Χριστούγεννα χωρίς τον Άι Βασίλη είναι σαν γαλακτομπούρεκο χωρίς σιρόπι. Όπου και αν γυρίσεις το κεφάλι σου, είναι εκεί. Ιστορικά, ο Άι Βασίλης είναι βασισμένος εν μέρη πάνω στον Άγιο Νικόλαο, έναν Έλληνα Χριστιανό Επίσκοπο του 4ου αιώνα, από την Λυκία (γεωγραφική περιοχή της σημερινή Τουρκίας όπου βρίσκονται οι σημερινές επαρχίες Μούγλα και Αττάλεια). Είναι γνωστό πως ο Άγιος Νικόλαος έδινε δώρα στους φτωχούς. Αξίζει να σημειωθεί μια ιστορία όπου ο Άγιος συνάντησε έναν ευσεβή αλλά εξαθλιωμένο πατέρα τριών κοριτσιών. Εμφανίστηκε με προίκα και για τις τρεις για να τις γλυτώσει από την ζωή της πορνείας. Η άλλη θεότητα στην οποία βασίστηκε ο Άι Βασίλης είναι ο Όντιν, ο Πατέρας των θεών της Άσγκαρντ. Μια από τις ομοιότητες που έχουν μεταξύ τους είναι ότι ο Όντιν εμφανίζεται με λευκά μαλλιά και γενειάδα, όπως και ο Άγιος Νικόλαος, και φαίνεται να καβαλάει ένα οχτάποδο άλογο, τον Σλέϊπνιρ. Σε Ποιητικές Έντα (συλλογές από ποιητικές διηγήσεις παραδοσιακών ιστοριών, σχετικά με την Σκανδιναβική μυθολογία) ο Σλέϊπνιρ έχει την ικανότητα να μπορεί να ταξιδεύει μεγάλες αποστάσεις σε πολύ λίγο χρόνο. Σωστά θυμίζει το έλκηθρο του Άι Βασίλη και τους ταράνδους του, και δεν σταματάει εδώ. Τον χειμώνα, τα παιδάκια τοποθετούσαν κοντά στη καμινάδα τις μπότες τους γεμάτες με καρότα για τον Σλέϊπνιρ ως δώρο. Όταν ο Όντιν πετούσε πάνω από τις καμινάδες, άφηνε ένα δώρο στις μπότες τους.
Όμως, ο Άι Βασίλης αν και βασίστηκε στον Άγιο Νικόλαο και τον θεό Όντιν, στην ουσία ξεκίνησε από …μια Μάγισσα! (Σωστά διάβασες). Στην Ιταλία, υπάρχει ο θρύλος της Λα Μπεφάνα και αναφέρονται σε αυτόν κοντά στην ημέρα των Θεοφανίων. Σύμφωνα με το θρύλο, την Παραμονή των Θεοφανίων, στις αρχές του Γενάρη, η Μπεφάνα πετάει με την σκούπα της, μοιράζοντας δώρα. Όπως και ο Άγιος Βασίλης, αφήνει γλυκά, φρούτα και άλλα μικρά δωράκια στα παιδάκια που ήταν καλά όλο το χρόνο. Στα άτακτα, άφηνε ένα κομμάτι κάρβουνο. Η σκούπα της, πέρα από μαγικό μέσο μεταφοράς, την βοηθούσε και να τακτοποιήσει τα λερωμένα σπίτια. Αυτό το κάνει για το λόγο ότι λερώνει το πάτωμα όταν κατεβαίνει από την καμινάδα, και από ευγένεια το καθαρίζει. Σαν ευχαριστώ, οι γονείς αφήνουν ένα ποτήρι κρασί ή ένα πιάτο φαγητό. Όλες οι ιστορίες σχετικά με την καλόκαρδη Μάγισσα Μπεφάνα, έχουν να κάνουν με μια γυναίκα η οποία δεν μπορεί να βρει τον μικρό Χριστό. Ένας μύθος λέει πως έχασε τα παιδιά της από την πανώλη και ακολούθησε τους 3 Μάγους στην Βηθλεέμ. Πριν φύγει από το σπίτι της, πήρε μερικά απλά δώρα, όπως μια κούκλα που ανήκε σε ένα από τα παιδιά της και έναν μανδύα φτιαγμένο από το γαμήλιο νυφικό της. Αυτά θα έδινε στον μικρό Χριστό, αλλά δεν μπορεί να τον βρει, και έτσι πετάει με τη σκούπα της, προσφέροντας δώρα στα παιδάκια με την ελπίδα να βρει τον μικρό Χριστό.
Είναι γνωστό πως τα στολίδια και δη οι μπάλες, είναι το πιο γνωστό στολίδι για τα Χριστούγεννα. Αλλά ακόμα και οι χριστουγεννιάτικες μπάλες έχουν την παγανιστική τους ιστορία. Είναι γνωστές ως “Μπάλες της Μάγισσας” και ήταν μεγάλες, γυάλινες, κενές μπάλες οι οποίες είχαν συχνά επιφάνεια σαν καθρέφτη ή άλλη αντανακλαστική επιφάνεια. Η πρώτη επίσημη γραπτή αναφορά σχετικά με τη Μπάλα της Μάγισσας μας έρχεται το 1690 και έλαβαν μεγάλη φήμη κατά τον 18ο αιώνα. Τις κρεμούσαν στα παράθυρα για να κρατήσουν τις Μάγισσες μακριά και άλλες κακόβουλες δυνάμεις, οι οποίες με το που θα έβλεπαν τον εαυτό τους επάνω στην επιφάνεια της Μπάλας θα τρόμαζαν και θα έφευγαν. Κάποιες είχαν μέσα τους τούφες από μαλλιά, με αποτέλεσμα να έχουν την δύναμη να παγιδεύουνε σκοτεινά πνεύματα τα οποία παγιδεύονταν μέσα στις τρίχες και δεν μπορούν να φύγουν. Έχει παρόμοια δύναμη με την Ονειροπαγίδα των Αμερικανών Ιθαγενών (Ινδιάνοι). Βέβαια, ο στολισμός των δέντρων με μπάλες και γιρλάντες έχουν τις ρίζες τους στα Σατουρνάλια αλλά και για να τιμήσουν οι πρωτο-γερμανικές φυλές τον θεό Όντιν. Στα Σατουρνάλια οι γιρλάντες ήταν από Κισσό και Κλιματσίδες, ενώ οι Αιγύπτιοι στόλιζαν τους Φοίνικες, το δέντρο της ανάστασης και της αναγέννησης.
Τα Χριστούγεννα τι είπαμε ότι είναι; Η αναγέννηση του Ιησού. Αλλά ο Χριστιανισμός ούτε καν έχει το μονοπώλιο της αναγέννησης. Κάποιες χιλιάδες χρόνια πίσω, οι ακόλουθοι του θεού Μίθρα γιόρταζαν την αναγέννηση του όπως και σήμερα. Ο Μίθρας ήταν ο θεός του Ήλιου και γεννήθηκε κατά το Χειμερινό Ηλιοστάσιο και η ανάσταση του ήταν την Εαρινή Ισημερία. Οι ακόλουθοι του ήταν μικροί σε αριθμό και κρυμμένοι στα υπόγεια. Ήταν αποκλειστικά ανδρική και απόλυτα μυστική λατρεία. Σύμφωνα με το μύθο, ο Μίθρας διατάχθηκε από τον Ήλιο να θυσιάσει έναν λευκό ταύρο. Διστακτικά εκτέλεσε την εντολή του, αλλά μόλις το μαχαίρι μπήκε στην σάρκα του ζώου, έγινε ένα θαύμα. Ο ταύρος έγινε Σελήνη και ο μανδύας του Μίθρα έγινε το νυχτερινό στερέωμα. Όπου χύθηκε το αίμα του ταύρου, λουλούδια άνθισαν, και από την ουρά του φύτρωσαν σιτηρά. Ο Μίθρας ο ίδιος υψώθηκε προς το φως και πέρασε την αιωνιότητα με τον Ήλιο.
Άσχετα από την θρησκευτική πίστη του καθενός, τα Χριστούγεννα είναι μια μέρα κατά την οποία κάθε θρησκεία στην Ιστορία έχει αποδεχτεί πως το Χειμερινό Ηλιοστάσιο είναι μια ιερή μέρα. Παρά τις παγανιστικές ρίζες της γιορτής αυτής, πολλές εταιρείες προσπαθούν μέσω διαφήμισης να τις κρατήσουν ζωντανές. Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα Χριστούγεννα ή Yule αποτελούν μια από τις τρεις Μεγάλες Γιορτές που ένα παιδί θα μάθει στη ζωή του. Είναι σοφό οι επόμενες γενιές να γνωρίζουν ότι τα Χριστούγεννα είναι μια πολυπολιτισμική γιορτή με μακρόχρονη παγανιστική ιστορία, και μπορεί να γιορταστεί από τον καθένα, όπως επιθυμεί.
“
Είθε το Ηλιοστάσιο αυτό, και του Τροχού ο γυρισμός, να φέρει σε εσέ αγάπη, ειρήνη και καλοτυχία, στο χρόνο που έρχεται. Τον Ήλιο καλωσόρισε με ελπίδα και χαρά” – Ευχή Yule
Καλά Χριστούγεννα και Ευλογημένο Yule.
