Μαύρη στολή και μάσκα, χειροβομβίδες, δηλητηριώδη αέρια, αδιάβροχοι φακοί, φορητές σχεδίες και βάρκες, σχοινιά, σούρικεν κλπ… Σας θυμίζει κάτι; Η μυθική, αμφιλεγόμενη και πολύπλοκη τέχνη των Ninja, δεν σταματά στα δύσβατα, ορεινά χωριά των μυημένων στρατιωτών, αλλά αποκαλύπτεται, άλλοτε διαστρεβλωμένη κι άλλοτε ως αποκύημα του εκάστοτε δημιουργού, στον κινηματογράφο, στη λογοτεχνία, στα comics, στα anime, στα cartoon κλπ. Στρατιωτικοί ιστορικοί, όπως ο Stephen Turnbull, υποστηρίζουν ακόμα, πως, οι Ninja, όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, δεν είναι αληθινοί κι ότι αποτελούν μια παράδοση που έχει επινοηθεί απ’τη φαντασία. Σύμφωνα με τον παραπάνω, ο όρος ninja εμφανίζεται μετά το 20ο αιώνα, ενώ η αυθεντική ονομασία των ninja είναι shinobi, ο άνθρωπος της «μυστικότητας». Αμφισβητείται ακόμα και η παραδοσιακή «μαύρη» ενδυμασία τους καθώς και το ότι αποτελούσαν μέλη μιας μυστικής οργάνωσης.
Ninja : Τα “παιδιά του σκότους”
Γνωρίζουμε ελάχιστα για την προέλευση του Νίντζα, των «παιδιών του σκότους». Λέγεται πως εξάσκησαν τις τέχνες της μυστικότητας στα βουνά της μεσαιωνικής Ιαπωνίας κι ότι ήταν πρώην στρατιωτικοί που εγκατέλειψαν την Κίνα μετά την κατάρρευση της δυναστείας των Τανγκ για να εγκαταστάθηκαν στην Ιαπωνία. Όταν έφτασαν εκεί, οι Ninja έγιναν δάσκαλοι πολεμικών τεχνών, φιλοσοφίας και μυστικισμού, επηρεασμένοι από την εσωτερική γνώση της Ινδίας και του Θιβέτ και τις πνευματικές πρακτικές κινέζικων μοναχών και σαμάνων. Οι Ninja, για τους αμύητους, έμοιαζαν με μάγοι-δολοφόνοι. Ένας μη χειροπιαστός εχθρός. Σύμφωνα με τον 21ο επικεφαλή Καουακάμι, που ανήκε στη φατρία των Κόκα Νίντζα, οι Νίντζα είχαν διπλή ζωή. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, εργάζονταν ως αγρότες, πολεμιστές, έμποροι, χειροτέχνες, μηχανικοί κλπ, που δεν μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι ήταν οι «αόρατοι δολοφόνοι» της φεουδαρχικής Ιαπωνίας (1185-1868). Αποτελούσαν επαγγελματίες στρατιώτες, που τους μίσθωναν ευγενείς Σαμουράι, άρχοντες κλπ. Άκμασαν την περίοδο Sengoku (1487-1603) ενώ η παρακμή ήρθε από Σογκούν που ενθάρρυναν το χριστιανισμό στην Ιαπωνία και απεχθάνονταν την επίδραση του μυστικισμού. Αυτό που προκάλεσε τελικά, τον αφανισμό τον Ninja, ήταν η μετέπειτα ειρήνη που είχε περιορίσει σιγά σιγά την αναγκαιότητα των υπηρεσιών τους.
Τα σπίτια των Ninja, ενώ έμοιαζαν απλά, ήταν κατασκευασμένα έτσι ώστε να έχουν κρυφούς αποθηκευτικούς χώρους, μυστικές πόρτες και δωμάτια, παγίδες και αθέατα όπλα σε κάθε γωνία. Ακόμη, πέρα από μια απλή μεταμφίεση, ο Ninja γινόταν πλήρως ο άνθρωπος που υποδυόταν, όταν χρειαζόταν να αποκρύψει την ταυτότητα του και να μπει σε μια εχθρική περιοχή ως κατάσκοπος. Υιοθετούσε τις γνώσεις και τη συμπεριφορά, τον τρόπο ομιλίας και τις κινήσεις του νέου του χαρακτήρα και κανείς δεν υποπτευόταν ότι δεν αποτελούσε μέλος της κοινότητας.
Οι πιο δημοφιλείς μεταμφιέσεις των Ninja, ήταν οι εξής: Γιαμαμπούσι: Πολεμιστής-σαμάνος των βουνών | Σαρουγκάκου: Γελωτοποιός-ηθοποιός | Κομούσο: Περιπλανώμενος ιερέας | Ρονίν: Πρώην Σαμουράι δίχως άρχοντα, που δρουν ως Ninja και νοικιάζουν τις υπηρεσίες τους | Ακίντο: Έμπορος | Χοκάσι: Μουσικός | Σούκε: Βουδιστής μοναχός
Σύμφωνα με την φανταστική λαική παράδοση της Ιαπωνίας, οι Ninja αποτελούσαν τους απογόνους των Tengu. Τα Tengu ήταν οι υπερφυσικοί δαίμονες του πολέμου, με το κόκκινο πρόσωπο, τη μακριά μύτη και την ενδυμασία των ασκητών-μοναχών Yamabushi, που δίδαξαν την τέχνη του ξίφους στον άνθρωπο. Θα μπορούσαν οι Ninja να ήταν τόσο ξεχωριστοί, λόγω της εκπαίδευσης τους από τους εν λόγω δαίμονες; Εδώ, μπορούμε να αναφέρουμε, ως παράδειγμα, την σύγχρονη ταινία 47 Ronin, όπου ο ήρωας διδάσκεται τις πολεμικές από τους δαίμονες του δάσους των νεκρών, θυμίζοντας φάντασμα με την γρηγοράδα και την επιδεξιότητα του στο σπαθί.
Τα Tengu, λοιπόν, θεωρούντααν τα πνεύματα των δασών και των βουνών που έμοιαζαν μισοί άνθρωποι-μισοί κοράκια και είχαν τη δυνατότητα να ταξιδεύουν ανάμεσα στον κόσμο των ανθρώπων και τον κόσμο των πνευμάτων, ενώ μπορούσαν να χειριστούν τους νόμους της φύσης και να παραπλανήσουν το ανθρώπινο μυαλό. Άλλοτε αποτελούσαν την προσωποποίηση του κακού, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θεωρούνταν τα πνεύματα των νεκρών πολέμιων του παρελθόντος. Βέβαια, σύμφωνα με τους αρχαίους δασκάλους, ο παραπάνω ισχυρισμός αποτελεί απλώς μια απ’τις πολλές προλήψεις, δεισιδαιμονίες και ατυχείς απόπειρες να εξηγήσει κανείς την αληθινή καταγωγή των πολεμιστών της σκιάς.
Οι ίδιοι ισχυρίζονταν πως, το Νιντζούτσου, δεν αποτελούσε μια μαγική τεχνική αποσυναρμολόγησης του σώματος που το καθιστούσε υπερδύναμο, αόρατο και άτρωτο. Αντιθέτως, αποτελούσε μια τέχνη-φιλοσοφία που επέτρεπε, μέσα απ’τις κατάλληλες πολεμικές τεχνικές, τις ψυχολογικές εκπαιδεύσεις και τα ειδικά εργαλεία, την μυστική κατατρόπωση και την παραπλάνηση του αντιπάλου. Οι Ninja έμοιαζαν με «ταχυδακτυλουργοί» ενώ στην ουσία, αποτελούσαν επιστήμονες του σώματος και του πνεύματος. Πολεμιστές της σκιάς και επαναστάτες ενάντια στην κυριαρχία των δυνατών. Δίχως όνομα, τιμή και κανόνες, δίχως ταυτότητα και άρχοντα, υιοθετώντας μονάχα το μανδύα της νύχτας και την απόλυτη πρακτικότητα σε κάθε αναμέτρηση, εξαπέλυαν το φόβο στους αντιπάλους του, που δεν ήταν σε θέση να γνωρίσουν ποιος ήταν ο εχθρός τους.
« Ένα δέντρο που πέφτει στο δάσος, χωρίς να είναι κάποιος εκεί για να το ακούσει, δεν παράγει ήχo: αλλά παρ’όλα αυτά πέφτει. Έτσι και με το Νιντζούτσου: Όταν ο Νίντζα επιτίθεται σε έναν ‘τυφλό’ εχθρό, είναι αόρατος, αλλά παρ’όλα αυτά επιτίθεται. »
Υπεράνθρωπες δυνάμεις ή τέχνες της παραπλάνησης;
Το Ninjutsu αναπτύχθηκε σταδιακά, υιοθετώντας και ενώνοντας ιαπωνικά και κινέζικα στοιχεία κατασκοπείας, θρησκευτικές διδασκαλίες από βουδιστικές αιρέσεις, ενώ επηρεάστηκε ριζικά από την στρατιωτική επιστήμη του θεωρητικού του πολέμου Sun Tzu. Θα μπορούσαμε, ακόμα, να πούμε πως στο ίδιο το πολεμικό εγχειρίδιο του Sun Tzu, κρύβονται οι βασικές αρχές της πρακτικότητας και της στρατηγικής που διέπει το Ninjutsu. Απ’την άλλη, οι Ninja δεν δίνουν σημασία μονάχα στη μυική δύναμη και την εξαιρετική φυσική κατάσταση, αλλά αποτελούν σαμάνους και ιερείς εναλλακτικών διδασκαλιών (αστρολογία, μαντεία, εσωτεριστικές τεχνικές κλπ), ταοισμού κλπ.
Το Ninjutsu κληροδοτείται στα μέλη της οικογένειας και διδάσκεται στους απογόνους, είτε είναι αγόρια είτε κορίτσια (kunoichi), με μεγάλη κρυψίνοια. Ο ρόλος του Ninja, ήταν να συλλέγει πληροφορίες για τον εχθρό και να σαμποτάρει τα σχέδια του, σαν ένας στρατιώτης-φάντασμα καθώς και να μπορεί να ψυχολογήσει τον αντίπαλο του «παίζοντας» με το φόβο και τις αδυναμίες του. Εσωτερικός σκοπός του όμως, ήταν να γίνεται ένα με το Σύμπαν, να είναι ένα με τα μάτια και τα αυτιά του Θεού και να ορίζει την έκβαση όπως την ήθελε ο ίδιος. Αποσκοπούσε στην εξέλιξη του εαυτού του. Έφτανε στο υπέρτατο επίπεδο αυθυποβολής, αντοχών, δύναμης, ευλυγισίας και ένωσης σώματος και πνεύματος. Η εκπαίδευση τους θύμιζε ένα είδος μύησης στο μονοπάτι της εσωτερικής γνώσης. Ο Ninja ήταν οργανωμένος και προετοιμασμένος για κάθε είδος αποστολής.
Ο Ninja, πλησιάζει την αλήθεια, υπόγεια, μέσα απ’το βαθύ σκοτάδι, που αφυπνίζει το κάθε του χάρισμα και τον βοηθά να διακρίνει καλύτερα τα μυστικά που κρύβονται στο φως. Ο Ninja, είναι ο αναζητητής της αλήθειας εκείνης που εκτείνεται πέρα απ’την ανθρώπινη διανόηση και αντίληψη και χάνεται μέσα στην αρμονία της συμπαντικής τάξης και των αντίθετων δυνάμεων. Δεν ακολουθεί το αρχέτυπο του ιππότη-πολεμιστή, ούτε τους κώδικες τιμής των παραδόσεων. Δεν είναι προβλέψιμος ως προς τις κινήσεις και τη συμπεριφορά του όπως ένας Σαμουράι. Δεν ενδιαφέρεται για τη δόξα και τη ζωή μετά θάνατον, παρά μονάχα μάχεται για το παρόν, δίχως να αφήνει ίχνη που να είναι σε θέση να προδώσουν την ταυτότητα του. Δεν είναι ποτέ ευάλωτος ούτε εκτεθειμένος διότι ολόκληρη η φύση μπορεί να γίνει σύμμαχος του. Αισθάνεται δεσμευμένος μόνο στην οικογένεια και τους ομοίους του, χρησιμοποιεί τις δολοφονικές του δεξιότητες μόνο όταν θεωρήσει εκείνος ότι αξίζει να το κάνει και δεν ακολουθεί τη συμβατική ηθική. Για τους αντιπάλους του, ακόμα και για εκείνους που προσλαμβάνουν τις υπηρεσίες του, ο Ninja αποτελεί ένα μύστη-πολεμιστή. Θα μπορούσαμε να πούμε πως, ο φανταστικός ήρωας της DC Comics, Batman, θυμίζει μια πιο σύγχρονη εκδοχή των Νίντζα, καθώς παρουσιάζει πολλά κοινά ως προς τη νοοτροπία, την πολεμική επιστήμη και τον μυστικό τρόπο δράσης.
Οι ιστορικοί υποστηρίζουν πως δεν υπάρχει κάτι το υπερβατικό στην πολεμική τέχνη του Ninjitsu και πως όλα είναι θέμα εξάσκησης, διαρκούς ενασχόλησης, αυτοθυσίας και σωστής αξιοποίησης του σωματικού και ενεργειακού πεδίου. Σύμφωνα με τους αρχαίους δασκάλους των κινέζικων πολεμικών τεχνών γενικότερα, ο άνθρωπος χρησιμοποιεί μόνο το 10% του εγκεφαλικών του ικανοτήτων στην καθημερινότητα του, όμως υπάρχουν μέθοδοι και τεχνικές των πολεμικών τεχνών που μπορούν να αφυπνίσουν το ανενεργό μέρος του μυαλού. Αυτό επιτυγχάνεται, μονάχα όταν ο πολεμιστής αφιερώνει όλη του την ενέργεια στην εκπαίδευση, χωρίς να κινδυνεύει να χάσει άσκοπα αποθέματα της ενέργειας αυτής στους ρυθμούς της σύγχρονης ζωής του. Ο Ninja αποτελεί έναν ολοκληρωμένο πολεμιστή που μπορεί να προσαρμοστεί σε κάθε πεδίο μάχης, να αυτοσχεδιάσει σε κάθε περίπτωση και να επιβιώσει ακόμα και σε δύσκολες και απαιτητικές συνθήκες πολέμου.
Από τις μεγαλύτερες παραδόσεις/σχολές (Ryu) του Ninjutsu μέχρι το 14ο αιώνα, αποτελούσαν η Ίγκα Ρίου (φατρίες Μομότσι, Χατόρι, Φουτζιμπαγιάσει), η Κόγκα Ρίου, η Τογκακούρε Ρίου, Κότο Ρίου, Φούντο Ρίου, Κουσουνόκι Ρίου κλπ, κάθε μια απ’τις οποίες πιθανότατα να ειδικεύονταν σε συγκεκριμένενες τέχνες όπως η παρακολούθηση (πχ τεράστιο δίκτυο κατασκόπων που εφηύραν τα δικά τους εργαλεία), οι ανορθόδοξες χρήσεις όπλων (όπως τα σούρικεν, τις ατσάλινες λεπίδες που πετάγονταν) και οι τεχνικές κατατρόπωσης του αντιπάλου (όπως το σπάσιμο οστών που αργότερα εξελίχθηκε στο σύγχρονο καράτε). Αξίζει να σημειώσουμε, πως, ονόματα των παραπάνω φατριών έχουν αναφερθεί στον κινηματογράφο, ακόμα και σε ταινίες που δεν αφορούν εξολοκλήρου στους Ninja, όπως για παράδειγμα στην ταινία Kill Bill, όπου παρουσιάζεται η λεπίδα Hattori Hanzo.) Οι Ninja χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: o Τζονίν (ο σοφός αρχηγός/αόρατος διοικητής), ο Τσουνίν (ο μεσάζοντας/διαχειριστής), ο Γκενίν (ο πράκτορας/στρατιώτης).
« Η ουσία του να είναι κανείς Ninja είναι να ανακαλύπτει την αλήθεια, να επιτυγχάνει την ανώτερη πνευματική κατάσταση και να έχει την καλοσύνη να προστατεύσει τους ανθρώπους της δικαιοσύνης, εφόσον υπάρχουν ακόμα καλοί και αξιοσέβαστοι άνθρωποι στον κόσμο. » Masaaki Hatsumi
Ο Ninja είναι καθαρός από το «εγώ» του καθώς και από κάθε επιθυμία, πόθο, φόβο και συναίσθημα, γι’αυτό και γίνεται δυνατός αποδέκτης των απόκρυφων ταλέντων του. Μοιάζει με άνθρωπο, που βαδίζει στα υπερβατικά σκαλοπάτια των ονείρων ενώ είναι ξύπνιος, κι όπως ακριβώς ένας υπνοβάτης, μπορεί, μέσα απ’τη συστηματική εξάσκηση του σώματος και του πνεύματος, να κατορθώσει κάτι που με την πρώτη σκέψη μοιάζει αδύνατο και αποδίδεται στο μεταφυσικό.
Οι γυναίκες Ninja, Kunoichi, ενώ διδάσκονταν όλες τις μορφές ατομικής μάχης, χρησιμοποιούνταν για τον υποσυνείδητο χειρισμό των αδυναμιών του αντιπάλου. Μέσω της σεξουαλικότητας, της μουσικής, του χορού κλπ, λειτουργούσαν ως μυστικοί κατάσκοποι στα διαμερίσματα του εχθρού, ενώ ηενδυμασία και τα διάφορα στολίδια τους μπορούσαν ανά πάσα στιγμοί να χρησιμοποιηθούν ως όπλα.
Ο πνευματικός δρόμος
Σύμφωνα με τη μυστικιστική φιλοσοφία των Ninja, οι δύο πολικές θεμελιώδεις δυνάμεις που διέπουν το Σύμπαν είναι το Γιν και το Γιανγκ, που ενεργούν πάνω στα στοιχεία της Φύσης και αντανακλώνεται στην ανθρώπινη δημιουργία. Σύμφωνα με τη γιανγκ πλευρά της δύναμης (ενεργητικότητα, εξωστρέφεια, φωτεινότητα), ο Ninja επιτίθεται και εισβάλλει με «αρσενική» ευθύτητα και εκρηκτικότητα ενώ σύμφωνα με τη γιν πλευρά της δύναμης (παθητικότητα, εσωστρέφεια, σκοτεινότητα), ο Ninja θα επιλέξει να μεταμφιεστεί και να κινηθεί πιο ύπουλα, υπόγεια και μεθοδικά.
Σύμφωνα με το Ninjutsu, ο απώτερος σκοπός είναι η αποτελεσματικότητα και η πρακτικότητα σε κάθε περίσταστη. Ο Ninja δεν δένεται ποτέ με ένα συγκεκριμένο όπλο. Είναι ο ίδιος ολόκληρος ένα όπλο. Απαλλαγμένος από κάθε συναισθηματική αντίδραση, ανάγκη, επιθυμία, αδυναμία και διέγερση του μυαλού του, αποκτά ζωώδη ένστικτα που του επιτρέπου να επιβιώσει και να γίνει ένα με το περιβάλλον του, φτάνοντας στα άκρα τις δυνάμεις του. Έτσι δεν μπορεί ποτέ να μετατραπεί σε υποχείριο του εχθρού. Ο Ninja μαθαίνει τα λεγόμενα «σημεία πίεσης» του ανθρώπινου σώματος απ’την αρχή της εκπαίδευσης του κι έτσι μπορεί να καταστήσει ένα δράστη ανυπεράσπιτο σε δευτερόλεπτα, παραλύοντας τον ή ακόμα και σκοτώνοντας τον. Η «υπεράνθρωπη» αντίληψη, η αστραπιαία κίνηση, η αντοχή κάτω απ’το νερό, τα μεγάλα άλματα του κλπ, θα λέγαμε πως θυμίζουν τις ικανότητες ενός σύγχρονου, εξαιρετικού free runner.
Ακόμα, οι Ninja διαλογίζονταν και έμπλεκαν τα χέρια τους με διάφορους περίπλοκους τρόπους, σε συνδυασμό με την απαγγελία κάποιας σούτρας αφιερωμένη στο Βούδα. (Σας θυμίζει Naruto;) 9 απ’τις 81 μυστικές θέσεις- «σφραγίδες των χεριών» που χρησιμοποιούνται στη διαδικασία τελετουργίας και διαλογισμού (Kuji Kiri), του Ninjutsu, του Ταοισμού, του Σίντο και του Βουδισμού. Ο όρος “Kuji” χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ενεργειακή εστίαση και οι 9 χειρονομίες αντιστοιχούν στα μάντρα (Kuji In) που χρησιμοποιούνται για να προκαλούν την αλλαγή της ενέργειας και να εμπνέουν τη φώτιση.
Σύμφωνα με τον Stephen K. Hayes, πατέρα του Αμερικανικού Νιντζούτσου, o Ninja απέδιδε τις ανθρώπινες αδυναμίες στα στοιχεία της φύσης και εντρυφώντας στα μυστικά της ψυχής προσέγγιζε τους ανθρώπους σύμφωνα με το πόσο επιρρεπείς ήταν στο νερό (συναίσθημα), στη φωτιά (βία), στη γη (ασφάλεια) και στον αέρα (διπλωματικότητα). Κάθε του αποστολή κατασκοπείας ή εξόντωσης του εχθρού βασιζόταν σύμφωνα στα τέσσερα στοιχεία: Νερό (τοποθέτηση Κουνοίτσι), Γη (τοποθέτηση κατασκόπων), Αέρας (αρμονική επαφή), Φωτιά (επίθεση).
Τι ισχύει, όμως στ’αλήθεια τελικά; Μπορεί ο σύγχρονος κόσμος να κατανοήσει ουσιαστικά τις μυστικές τέχνες της Ανατολής, μονάχα μέσα από χειρόγραφα, ιστορικές πηγές και ευρήματα εργαλείων/όπλων σε μουσεία; Ή εκείνο που χρειάζεται είναι να ταξιδέψει κανείς, από τη μιαν άκρη της Ιαπωνίας στην άλλη, να χαθεί μέσα σε απόμακρα δάση που δεν υπάρχουν στο χάρτη, για να διδαχθεί το Ninjutsu από απογόνους των πρώτων οικογενειών που διατηρούν τις μεθόδους των Ninja; Όπως και να’χει, ακολουθώντας πιστά τα ίχνη τους όλα αυτά τα χρόνια, η ιστορία είναι πια σε μια σε θέση που δύναται να μας αποκαλύψει κάποια βασικά στοιχεία για την αντισυμβατική τους τέχνη.
