Πνευματοσκοπιο & Συσκευες Επικοινωνιας με Πνευματα: Μία από τις παραδοξότητες του Πνευματισμού, ενός Κινήματος που εξαπλώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο από τα μέσα του 19ου Αιώνα και έπειτα,ήταν η συνεχής ανάμιξη της επιστημονικής αλλά και θρησκευτικής αναζήτησης.
Εκείνοι που πίστευαν στον Πνευματισμό τον αντιμετώπιζαν ως μία «Επιστημονική» Θρησκεία που θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί πειραματικά. Και από την στιγμή που η πεποίθηση στην επικοινωνία με τα πνεύματα απαιτούσε την συνεχή επιβεβαίωση μέσα από εμπειρικές αποδείξεις, σχεδιάστηκαν συσκευές που θα εξασφάλιζαν την αυθεντικότητα των μηνυμάτων από τα πνεύματα. Αυτές οι συσκευές – εργαλεία δημιουργήθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή, έχοντας ως στόχο την αποφυγή των σφαλμάτων αλλά και των τρικ, καθώς και της εξασφάλισης πως οι Σεανς πραγματοποιούνταν κάτω από «πειραματικές» συνθήκες.
Πνευματοσκοπιο & Συσκευες Επικοινωνιας με Πνευματα
Ανάμεσα στα πρώιμα παραδείγματα τέτοιων συσκευών «πνευματικής» τεχνολογίας είναι το «Πνευματοσκοπιο». Το εργαλείο αυτό σχεδιάστηκε από τον Robert Hare, έναν Καθηγητή Χημείας στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια που όταν στράφηκε στον Πνευματισμό εξασφάλισε Κάλυψη από τα πρωτοσέλιδα των New York Times το 1855. Ο Hare δημιούργησε τουλάχιστον έξι εκδοχές αυτής της μηχανικής συσκευής, σε μία προσπάθεια να αποφύγει κάθε πιθανότητα εξαπάτησης και χειραγώγησης. Η πιο αποτελεσματική ιδέα του ήταν η τοποθέτηση ενός δίσκου που περιείχε τα γράμματα της αλφαβήτου, και τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα πνεύματα για να επικοινωνήσουν με τους παρεβρισκόμενους, σε μία θέση που ήταν κρυφή από την οπτική του Διάμεσου (Medium). Με αυτό τον τρόπο υποστήριζε ο Hare πως τα διάμεσα δεν είχαν έλεγχο πάνω στο μήνυμα που θα μεταφερόταν και πως ο πειραματιστής θα μπορούσε έτσι να συλλέξει εμπειρικές και αυτούσιες αποδείξεις επικοινωνίας με τις πνευματικές οντότητες.
Το «Πνευματοσκοπιο» του Hare είναι μονάχα ένα από τα πρώιμα παραδείγματα μίας μακράς σειράς εργαλείων που δημιουργήθηκαν για να ελέγξουν την αυθεντικότητα της επικοινωνίας με τα πνεύματα. Ανάμεσα στα διασημότερα και πιό επιτυχημένα εργαλεία – συσκευές ήταν οι «Planchettes» και οι πίνακες Ouija, η χρήση των οποίων βοήθησε στην εδραίωση των Σεάνς ως συλλογικές εμπειρίες πνευματικής αναζήτησης.
Οι Μυστηριώδεις Πίνακες Planchettes
Στις 10 Ιουνίου του 1853 σημειώνεται η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της αυτόματης γραφής στην Δύση όπως σημειώθηκε από τον Πνευματιστή Allan Kardek ο οπόιος συμμετείχε στην Παριζιάνικη Σεάνς στην οποία και πραγματοποιήθηκε το γεγονός. Σύμφωνα με τον Kardek, ένας «Φανατικός υποστηρικτής των νέων φαινομένων» που ήταν παρών στην Σεάνς εξέφρασε μία εναλλακτική πρόταση στις εργαστηριακές διαδικασίες της επίκλησης μέσω Αλφάβητου, ο οποίος δημιούργησε ένα μικρό καλάθι στο οποίο είχε ενσωματώσε ένα μολύβι. Έτσι οι συμμετέχοντες θα μπορούσαν να γράψουν τα μηνύματά τους μέσα από το πνεύμα που θα καταλάμβανε τους παρεβρισκόμενους. Το πρώτο μήνυμα της συσκευής έγραφε «Σας απαγορεύω ρητά να επαναλάβετε στον οποιονδήποτε αυτά που σας είπα. Την επόμενη φορά που θα γράψω, θα το κάνω καλύτερα..»
Κανείς δεν γνωρίζει την προέλευση της φράσης αυτής, και το όνομα που δόθηκε στην συσκευή ήταν «Μικρή Σανίδα» ή κατά την γαλλική αυτούσια λέξη «Planchette». Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που τα πνεύματα είχαν καταλάβει τον ξενιστή για να μεταφέρουν το μήνυμά τους, καθώς ο Isaac Post, συνεργάτης των Αδελφών Fox είχε πραγματοποιήσει κάτι παρόμοιο μέσα από την διαδικασία της Αυτόματης Γραφής. Όμως η συσκευή «Planchette» παρείχε για πρώτη φορά μία συνεργατική συνεδρία με αρκετούς συμμετέχοντες, ανοίγοντας έτσι νέες δυνατότητες στην επικοινωνία με τις πνευματικές οντότητες, εξαπλώνοντας σύντομα την ιδέα αυτή.
Οι άλλες αναφορές για την ανακάλυψη της συσκευής διαφέρουν κάπως, καθώς δεν υποστηρίζονται από μία βιωματική καταγραφή όπως εκείνη του Kardek. Ο G.W Cottrel που αργότερα θα κατασκεύαζε την πρώτη συσκευή για την Αμερική, υποστήριξε στο βιβλίο του που δημοσίευσε το 1868 πως μία Σέκτα Γάλλων Μοναχών ήταν υπέυθυνη για την ανάπτυξη της συσκευής planchette καταγράφοντας τις τεχνικές σε κάποιο μοναστήρι του Παρισιού. Σύμφωνα με τον Cottrell η διαδικασία της πνευματικής γραφής πραγματοποιήθηκε παρουσία του ανηψιού του Επισκόπου του Παρισίου, ο οποίος αργότερα το παρουσίασε σε κάποια συνεδρία στο Παρίσι, μαρτυρία που ίσως συνάδει με εκείνη του Kardek, και ίσως ταυτίζεται με την περιγραφή του περί κάποιου «Φανατικού υποστηρικτή».
Συσκευές Επικοινωνίας με πνεύματα: Πνευματική Αναζήτηση ή απλώς ένα παιχνίδι;
Παρά την ανάπτυξη τέτοιων συσκευών, η Συσκευή του Hare φαίνεται πως είναι αυτή που εισήγαγε τα «παιχνιδιάρικα» στοιχεία όπως η χρήση των γραμμάτων που αργότερα εμπορευματοποιήθηκαν και εν τέλει μετατράπηκαν σε δημοφιλή παιχνίδια κατά την διάρκεια του 19ου Αιώνα, σχηματίζοντας μία παράδοση παιχνιδιών που είναι εμπνευσμένα από τον Πνευματισμό και είναι αρκετά δημοφιλή ακόμη και στις μέρες μας.
Είναι οι δύο διαφορετικές εφαρμογές αυτών των συσκευών τόσο διαφορετικές; Είναι ο Robert Hare που δημιούργησε το Πνευματοσκόπιο τόσο διαφορετικός από τον άνθρωπο που αναζητά την διασκέδαση και την προσέγγιση του πνευματικού κόσμου μέσα από έναν πίνακα Ouija. Ίσως η απάντηση στο ερώτημα αυτό να μην είναι τόσο άμεση. Συνηθίζουμε να διαχωρίζουμε με μία κόκκινη γραμμή τις κατηγορίες της Επιστήμης, της Θρησκείας και της διασκέδασης. Κι όμως η ιστορία του πνευματισμού μας υπενθυμίζει πως οι παραπάνω έννοιες αλληλεπιδρούν συχνά μεταξύ τους.
Από τις απαρχές, ο Πνευματισμός ήταν ο χώρος μέσα στον οποίο η Επιστημονική αναζήτηση συγχωνεύτηκε με συγκεκριμένες τεχνικές και η διασκέδαση συνυπήρχε με την θρησκευτική και την πνευματική πίστη. Ακόμη και αν τα περισσότερα διάμεσα πραγματοποίησαν τις συνεδρίες τους σε κλειστό και οικογενειακό κύκλο, άλλα διάμεσα πραγματοποίησαν συνεδρίες σε μεγάλα θέατρα και δημόσια κέντρα, με κόσμο που πλήρωσε το αντίτιμο του εισιτηρίου για να δει το «θέαμα». Τα διάμεσα αυτά είχαν μάνατζερ, μερικοί από τους οποίους παρείχαν βοήθεια στα διάμεσα ούτως ώστε να ανέλθουν στον χώρο της Διασκέδασης. Όπως έχει καταγραφεί από αρκετές μαρτυρίες, ακόμη και οι ιδιωτικές Συνεδρίες αντιμετωπίζονταν πέραν των άλλων και ως εμπειρίες διασκέδασης.
Μέσα από αυτή την πολύπλευρη διάσταση της πνευματικής εμπειρίας κάποιος μπορεί να κατανοήσει τους πνευματικούς πίνακες και την διτή φύση τους ως πειραματικές συσκευές αλλά και δημοφιλή παιχνίδια. Η Χρήση αυτών των εργαλείων για την πραγματοποίηση επικοινωνίας με τα πνεύματα καταδεικνύουν πως οι συνεδρίες έχουν κάτι κοινό με την διασκέδαση που παρείχαν τα δημοφιλή Φιλοσοφικά παιχνίδια του 19ου Αιώνα, όπως το Στερεοσκόπιο και το Φενακιζοσκόπιο. Αυτές οι συσκευές δημιουργήθηκαν για να επιδείξου τα επιτεύγματα των επιστημών και την ίδια ώρα να αναδείξουν την περιέργεια του παρατηρητή διασκεδάζοντάς τον.
Όπως το έθεσε ο David Brewster, ο οποίος ανακάλυψε το Καλειδοσκόπιο και έκανε δημοφιλή τη χρήση του Στερεοσκοπίου για την φωτογραφία: «Το παιχνίδι που διασκεδάζει το παιδί θα εκπαιδεύσει τον Σοφό». Κάπως έτσι συμβαίνει και με την χρήση των πνευματικών συσκευών όπως το Πνευματοσκοπιο και οι πνευματικοί πίνακες. Αυτές οι συσκευές παρείχαν στους χρήστες τους τις πρακτικές για την διεξαγωγή πνευματικών συνεδριών και πνευματικών αναζητήσεων, αλλά και την διασκέδαση ως παιχνίδι, επιτρέποντας έτσι την ελαστική ερμηνεία τέτοιων πνευματικών γεγονότων.
