Δαίμων στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει: θεότητα που ορίζει και νέμει τη μοίρα στον κάθε άνθρωπο. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ρήμα δαίω που σημαίνει μοιράζω. Γλωσσολογικά κι ετυμολογικά, λοιπόν, δεν προσδίδεται καμία αρνητική ιδιότητα στο δαιμόνιο˙ αντιθέτως στα έπη του Ομήρου, το δαιμόνιο είναι η θεότητα που προστατεύει και καθοδηγεί τον άνθρωπο από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό του.
“If I got rid of my demons, I’d lose my angels.” – Tennessee Williams
Στην αρχαία ελληνική κουλτούρα δεν υπήρχε ο Διάβολος σαν θεότητα, ούτε καν σαν οντότητα. Αναλόγως με τη μοίρα που έχει και με το πώς διαχειρίζεται αυτήν, ο καθένας μας μπορεί να βρίσκεται σε ευδαιμονία ή κακοδαιμονία, κάτι που δίδαξε και ο Επίκουρος. Η αρνητική έννοια του δαίμονα είναι σύμφυτη μόνο με τη χριστιανική παράδοση και ηθική. Ο Σωκράτης ήταν «δαιμονισμένος» όπως κι η Ζαν ντ’ Αρκ αλλά ουδείς από τους δύο δεν άφριζε από το στόμα ούτε είχε αφορμισμένες πληγές ούτε αιωρούνταν. Οι αρχαίοι Έλληνες έπρατταν κατά τον δαίμονα εαυτού, όπως γράφει και η ταφόπλακα που σκεπάζει το μνήμα του Jim Morrison˙ η φράση σημαίνει “λειτουργώ και δρω ακούγοντας την εσωτερική φωνή της ύπαρξής μου”. Η μουσική των Doors εμπεριέχει στοιχεία από τη μουσική της διονυσιακής λατρείας που είχε στόχο να διεγείρει αυτή τη φωνή της θείας μανίας, η οποία κατά τον Πλάτωνα είναι θεμιτή και μπορεί να ανάγει το κάλλος σε οποιαδήποτε μορφή. Ο Πλάτωνας υπήρξε από τους πρώτους ίσως που διέκρινε το Κακό από τον Δημιουργό του και το σώμα από το Πνεύμα˙ το σώμα παραμένει ουδέτερο και προσκολλημένο στη Γη ενώ το πνεύμα όντας ελεύθερο πρέπει να επιλέξει ανάμεσα στον Δημιουργό και το Κακό.
Εξορκισμός είναι η τελετουργία που τελείται από τον ιερέα ή τους ιερείς μιας θρησκείας ώστε να εξαγνιστεί και να εξουδετερωθεί το κακό σαν φύση και ουσία αλλά και να εκδιωχθεί η οντότητα-κακοποιό πνεύμα που έχει καταλάβει ένα ανθρώπινο σώμα. Τέτοιες πρακτικές τελούνταν στην αρχαιότητα κυρίως στη Βαβυλώνα, στη Μεσοποταμία, και στην Ελλάδα στο όνομα του Ορφέα. Εξορκίζω σημαίνει εξαναγκάζω κάποιον να ορκιστεί σε μια ανώτερη από αυτόν δύναμη. Συμβολικά, στον χριστιανισμό, όλο αυτό παραπέμπει στην υποταγή του επαναστατημένου Εωσφόρου στον Δημιουργό του.
Ας πάρουμε όμως την ιστορία από την αρχή… δηλαδή μία εκδοχή αυτής διότι υπάρχουν πολλές. Ο Αρχάγγελος είναι ένας, ο Εωσφόρος. Οι υπόλοιποι είναι οι άγγελοι που τον ακολούθησαν ή αυτοί που σφετερίστηκαν τη θέση του. Δεν υπάρχουν άλλοι αρχάγγελοι. Ο Εωσφόρος, ο Αρχάγγελος του Φωτός και της μουσικής, ο λατρεμένος άγγελος του Θεού ζήτησε με αλαζονεία και υπερηφάνεια από τον Δημιουργό του να γίνει ίσος με Αυτόν. Ο Θεός αρνήθηκε εξοργισμένος με τον αγαπημένο του Αρχάγγελο. Εδώ ξεκινάει η αμφισημία και η παρανόηση. Δεν εκδίωξε ο Θεός τον Εωσφόρο από τον Παράδεισο. Ο Εωσφόρος αποστάτησε και οι άγγελοι χωρίστηκαν σε δυο τάγματα: σε αυτούς που τάχθηκαν μαζί του και τον ακολούθησαν με τη βούλησή τους στην Πτώση, κι εκείνους που τάχθηκαν με τους Μιχαήλ, Γαβριήλ, Ουριήλ και Σουριήλ, οι οποίοι ήταν κι αυτοί που εκδίωξαν τον Εωσφόρο από την Ουράνια Αυλή του Παραδείσου και πήραν τη θέση του πλέον ως νέοι Αρχάγγελοι. Ο Μιχαήλ εκφώνησε το κάλεσμα «στώμεν καλώς, στώμεν μετά φόβου» κι οι άγγελοι διάλεξαν τη μεριά τους. Είναι ακριβώς το ίδιο κάλεσμα που εκφωνούν οι ιερείς έξω από την Ωραία Πύλη όταν καλούν τους πιστούς για τη Θεία Μετάληψη. Ο πόλεμος συνεχίζεται, όπως καταλαβαίνετε. Οι πρώτοι, λοιπόν κάτοικοι του πλανήτη Γη υπήρξαν ο Εωσφόρος και οι ακόλουθοί του που έπεσαν σαν άστρα στο όρος Ερμών. Κι έτσι έγινε η Πρώτη Πτώση. Από αυτό το σημείο ξεκινάει η Δαιμονολογία. (Στην Αποκάλυψη του Μωυσή –βιβλίο της Αποκρύφης Λογοτεχνίας γραμμένο το 70 μ.Χ.- δεν επαναστάτησε καν ο ίδιος ο Εωσφόρος αλλά οι άγγελοι που ζήλεψαν τον Αδάμ και την αγάπη που του είχε ο Ιεχωβάς, οπότε και τον διέβαλλαν ώστε να προσβάλει τον πατέρα του).
Όλα αυτά αναφέρονται στο Απόκρυφο Βιβλίο του Ενώχ, το οποίο δεν θεωρήθηκε ποτέ αιρετικό αλλά δεν συμπεριλήφθηκε ποτέ στην Παλαιά Διαθήκη διότι δεν θεωρήθηκε Κανονικό. Τα βιβλία στην πραγματικότητα -αν και δεν έχει γίνει γνωστό- είναι δύο, Ενώχ Ι και Ενώχ ΙΙ, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 1ου και 2ου αιώνα π.Χ. (εικάζεται ως πιθανή χρονολογία το 110 π.Χ.) κι ενώθηκαν από έναν Ιουδαίο εκδότη ως Βιβλίο Ενώχ ή απλώς Ενώχ, όπως συνηθιζόταν. Το Απόκρυφο Βιβλίο εξαφανίστηκε για μια τεράστια χρονική περίοδο ώσπου εντοπίστηκε πάλι στην Αιθιοπία (Αβησσυνία). Το τελικό αντίγραφο μεταφράστηκε από την κοπτική γλώσσα στην αγγλική το 1811. Ο Ενώχ είναι ο πρώτος προφήτης που μας δίνει λεπτομερείς περιγραφές για την Κόλαση και τον Παράδεισο και για την επερχόμενη Συντέλεια του Κόσμου, έχοντας πολλά κοινά σημεία με τον προφήτη Δανιήλ. Στο Βιβλίο του Δανιήλ, οι Φύλακες Άγγελοι είναι τα μάτια του Θεού πάνω στη Γη κι έχουν μια πληθώρα ονομάτων. Μετά την επανάστασή τους απέκτησαν υλική υπόσταση για να μπορούν να σπείρουν το κακό. Όπως ο προφήτης Ηλίας, ο Ενώχ αναλήφθηκε εν ζωή στον ουρανό και θα επανέλθει κατά τους χρόνους της Κρίσης. Η αναφορά για την ανάληψή του στον ουρανό στη Γένεση αλλά και στην επιστολή προς Εβραίους -όπου πάλι γίνεται αναφορά στους αγγέλους- πιστοποίησε τη σχέση του προφήτη με την Εκκλησία. Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρονται δύο άνθρωποι από τη γενεαλογία του Αδάμ με το ίδιο όνομα. Ο Ενώχ, ο πρωτότοκος γιος του Κάιν, ο οποίος μάλιστα από τη μεγάλη του αγάπη έχτισε μια ολόκληρη πόλη στο όνομα του γιου του. Τα ίχνη αυτού του Ενώχ χάνονται αλλά υπάρχει ένα βιβλίο με απόκρυφα κείμενα που εμπεριέχει αποκρυφιστικές τελετές κι ένα είδος μυστηριακής γραφής, το οποίο ονομάζεται το Βιβλίο των Μυστικών του Ενώχ και αποδίδεται σε εκείνον.
Από τη γενιά του Ενώχ γεννήθηκε ο Μαθουσάλας, ο Λάμεχ κι ο Νώε. Στη θέση του Άβελ που δολοφόνησε ο Κάιν, ο Αδάμ γέννησε άλλον γιο, τον Σηθ, ο οποίος γέννησε τον Ενώχ που θεωρούμε προφήτη και συγγραφέα του απόκρυφου βιβλίου. Στα ιερά κείμενα αναφέρεται χαρακτηριστικά «τότε ήταν που οι άνθρωποι άρχισαν να προσεύχονται στον Θεό ονομάζοντάς τον Κύριο». Έζησε 365 έτη όσες δηλαδή είναι κι οι ημέρες του χρόνου και είναι ο μόνος που «περπάτησε με τον Θεό».
Όμως, υπάρχει άλλο ένα δυσδιάκριτο σημείο στην ιστορία. Σύμφωνα με τον προφήτη Ενώχ, τα αόρατα και πονηρά πνεύματα που θέλουν το κακό των ανθρώπων δεν ήταν οι εκπεσόντες άγγελοι ούτε ο Εωσφόρος αλλά οι Γίγαντες, κάτι που μας οδηγεί ακαριαία να φέρουμε στο μυαλό μας τον Τιτάνα Προμηθέα και τη συναναστροφή του με το ανθρώπινο γένος, και σύμφωνα με τα προαναφερθέντα γίνεται αυτομάτως η σύνδεση με την αρχαία ελληνική αντιμετώπιση του ζητήματος αφού αψήφησε τους θεούς και ως ο πιο δυνατός των αθανάτων έπραξε σύμφωνα με αυτό που του έλεγε η συνείδησή του και του υποδείκνυε η ελεύθερη βούλησή του. Οι Ορφικοί εξόρκιζαν το κακό βασισμένοι στον μύθο όπου οι Τιτάνες ήταν πολέμιοι του Δία και του γιου του Διονύσου. Οι ενωχικοί Γίγαντες είναι το προϊόν της σωματικής σεξουαλικής επαφής των Αγγέλων που εγκατέλειψαν την Ουράνια Αυλή με τις θυγατέρες των ανθρώπων, δηλαδή οι Νεφελίμ.
Αναμφισβήτητα υπάρχει άυλος και αόρατος στα φτωχά μάτια μας κόσμος. Ο Θεός εμφύσησε την πνοή του στο θνητό μας σαρκίο και μας έχει πλάσει σύμφωνα με την εικόνα Του. Άρα πώς είναι δυνατόν να μπορεί να κατοικήσει κάτι κακό μέσα μας, πώς είναι δυνατόν ο τέλειος και πανάγαθος δημιουργός να αφήσει το Κακό να γεννηθεί και γιατί αφού είναι παντοδύναμος δεν το καταστρέφει και το αφήνει να υπάρχει; Ιδού το αιώνιο αναπάντητο ερώτημα! «Αν ο Θεός έχει τη δύναμη να αφανίσει τον Διάβολο κι επιθυμεί να τον δει εξολοθρευμένο γιατί περιμένει μέχρι το τέλος του Κόσμου;» ρώτησε σοφά ο ιθαγενής παγανιστής Παρασκευάς, τον Ροβινσώνα Κρούσο. Κι από την άλλη, έρχεται ο Επίκουρος να μας μπερδέψει με την ρήση του παράδοξου του: « Έχει ο Θεός τη βούληση να εμποδίσει το Κακό αλλά δεν μπορεί; Άρα δεν είναι Παντοδύναμος. Μπορεί αλλά δεν θέλει; Τότε δεν είναι Πανάγαθος. Έχει τόσο τη βούληση, όσο και τη δύναμη να το εμποδίσει; Τότε από πού προέρχεται το Κακό; Δεν έχει ούτε τη βούληση ούτε τη δύναμη; Τότε γιατί τον λέμε Θεό;». Το παράδοξο αυτό παράφρασε πολύ αργότερα και με λακωνικό τρόπο ο David Hume.
Γεννιόμαστε με τους δαίμονές μας. Αυτοί οι δαίμονες δεν είναι οι πεπτωκότες άγγελοι που ακολούθησαν τον Εωσφόρο στην Πτώση. Η ταινία Split του M. Night Shyamalan εξηγεί την άποψη που προσπαθώ να υποστηρίξω με τον καλύτερο τρόπο. Οι δαίμονες που κατοικούν μέσα μας είναι οι πολλαπλές μορφές του εαυτού μας. Άλλοι κατορθώνουν να τους τιθασεύσουν ή ακόμη και να τους έχουν υπό την προσταγή και τον έλεγχό τους, άλλοι χάνουν τη μάχη ή δεν τη δίνουν ποτέ, κι άλλοι κατακυριεύονται από αυτούς, ψυχή και σώμα. Αν τους αφήσουμε να εξελιχθούν υπό τη δική μας δύναμη γινόμαστε «υπεράνθρωποι» εξελίσσοντας τις ικανότητές μας, αν μας καταλάβουν γινόμαστε υποχείριά τους. Αλλά στην ουσία με τον εαυτό μας παλεύουμε κι όταν πάμε κόντρα στη μύχια θέλησή του, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά. H Dion Fortune δίνει τον όρο “σκεπτομορφές” σε αυτές τις οντότητες. Σκεπτομορφή είναι η δημιουργία μιας ξεκάθαρης εικόνας, η οποία εμψυχώνεται από τον δημιουργό της, φορτίζεται ενεργειακά, και με την επίκληση του ατόμου προς αυτήν αποκτά και φυσική δύναμη. Με αυτή τη μέθοδο δημιουργούνται οι «φύλακες άγγελοι» αλλά όπως είναι λογικό και τα «δαιμόνια», οι πολλαπλοί εαυτοί μας που αποκτούν τον έλεγχο και μέσω της χημικής σύστασης του εγκεφάλου αποκτούν και την ανάλογη σωματική δύναμη. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι τίποτα δεν μπορεί να σε κυριεύσει αν δεν το καλέσεις κι αν δεν του το επιτρέψεις. Η Dion Fortune μας εξηγεί ξανά πως η αύρα διαπερνάται πάντοτε από μέσα και δεν υπάρχει είσοδος στην ψυχή από καμία εισβολή αν δεν εκφραστεί επιθυμία ή έντονος φόβος προς αυτή την οντότητα. Αν όμως ο άνθρωπος που δέχεται την επίθεση καταφέρει να την αναχαιτίσει ελέγχοντας την ενστικτώδη συναισθηματική αντίδραση, τότε η αύρα του παραμένει άθικτη και αδιαπέραστη και η ψυχή του αμύνεται. Εδώ μπαίνει το ζήτημα της πίστης και δη στον Ιησού, που πολέμησε με αυτές τις δυνάμεις και βγήκε νικητής, αλλά αυτό θα αναλυθεί σε ένα από τα επόμενα άρθρα για τον εξορκισμό. Ο Jung ονομάζει το εσωτερικό κακό που φωλιάζει στην ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου Σκιά.
Στο ζήτημα του καλού που μάχεται με το κακό και του φωτός που θέλει να διώξει το σκοτάδι έχω ταχθεί με την ανατολική φιλοσοφία που θεωρεί ότι οι δυνάμεις συνυπάρχουν (yin yang) και ότι αν ένας άνθρωπος θέλει να υπερισχύσει του εαυτού του πρέπει να φέρει ισορροπία. Στην αρχαία αιγυπτιακή μυθολογία ο Σεθ κι ο Ώρος, ο κακός θεός της ερήμου κι ο καλός θεός του ουρανού, λατρεύονταν μαζί. Οι δυο θεοί μάχονται κι υποφέρουν, προκαλώντας τραύματα ο ένας στον άλλο. Για παράδειγμα, ο Σεθ βγάζει το μάτι του Ώρου και το θάβει για να τον εκδικηθεί επειδή τον ευνούχισε. Ο άνθρωπος υποφέρει όταν από την ζωή του απουσιάζει το «μα’άτ», δηλαδή η αρμονία μεταξύ καλού και κακού για την οποία οφείλει να παλεύει. Έναν παρόμοιο δυϊσμό πρεσβεύει και ο ζωροαστρισμός για τον οποίο θα μιλήσουμε εκτενώς στην πορεία.
Ο Ιησούς εκτέλεσε τον πρώτο εξορκισμό που έχει καταγραφεί στην εκκλησιαστική ιστορία και μάλιστα υπό το φως του ήλιου και ενώπιον του πλήθους. Από τότε κι έπειτα, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία πραγματοποιεί τους εξορκισμούς στο σκοτάδι ενώ η ορθόδοξη χριστιανική εκκλησία φέρεται αλλοπρόσαλλα διότι παραδέχεται την πραγματικότητα των εξορκισμών και άρα των δαιμονισμένων ανθρώπων αλλά δεν τελεί εξορκισμούς -τουλάχιστον όχι φανερά- κάτι που έχει αναλάβει η Εκκλησία του Παλαιού Ημερολογίου. Πάντως, έχω στα χέρια μου το εκκλησιαστικό βιβλίο με την ονομασία «Εξορκισμοί του Μεγάλου Βασιλείου» που στη σελίδα 25 έχει την εξής σημείωση: «Οι παρόντες εξορκισμοί αναγιγνώσκονται μεν υπό των πιστών αλλά μόνο ο ιερεύς έχει την εξουσίαν να εξορκίζει και να εκδιώκει τα δαιμόνια».
Τι είναι όμως αυτό που μας γοητεύει τόσο πολύ στην παρακολούθηση ενός εξορκισμού ακόμη κι αν δεν είναι πραγματικός αλλά μέσω μιας κινηματογραφικής ταινίας; Ο ρεαλισμός της ύπαρξης του Κακού με την αυτοπρόσωπη παρουσία του Διαβόλου που προκαλεί πραγματικό φόβο διότι αμέσως, η μεταφυσική διάσταση του ζητήματος γίνεται γήινη και απτή, σχεδόν αυταπόδεικτη. Το ενσαρκωμένο Κακό, η ενσάρκωση της πιο αμφισβητούμενης οντότητας που αν τελικά υπάρχει αλλάζει όλο το στήσιμο της πνευματικής σκακιέρας. Κι ο Εξορκιστής στα μάτια μας παίρνει τη μορφή του μάρτυρα-υπερανθρώπου που γίνεται δοχείο ώστε η δύναμη της πίστης και του Θεού να διοχετευτούν και να εκριζώσουν από τον άνθρωπο τη λεγεώνα των δαιμόνων της Κόλασης.
Συνοψίζοντας, θέλω να κάνω μια διάκριση που θεωρώ απαραίτητη γενικότερα αλλά και για την περαιτέρω ανάλυση που ακολουθήσει στα επόμενα άρθρα. Ο Εωσφόρος, ο Διάβολος και ο Σατανάς δεν είναι οι ίδιες οντότητες. Ο Εωσφόρος είναι ο Αρχάγγελος του Θεού -ο οποίος έχει εξυμνηθεί ως ήρωας επαναστάτης από τον Lord Byron, τον John Milton στο Paradise Lost και τον υπέρτατο William Blake που τον παρουσίασε στην γκραβούρα του σαν ένα γέρο που με κάθε ένα από τα τρία στόματα του τρώει κι έναν αμαρτωλό, δηλαδή τον Ιούδα τον Ισκαριώτη, τον Βρούτο και τον Κάσσιο-, ο Διάβολος (πειρασμός) είναι ο Όφις που διέβαλε το πρωτότοκο ζευγάρι κι έφαγαν το Φρούτο από το Δένδρο της Γνώσης (για μια ακόμη φορά να πω ότι δεν υπάρχει μήλο πουθενά στην Παλαιά Διαθήκη) κι ο Σατανάς είναι ένας από τους επτά πρίγκηπες της Κόλασης στην οποία υποτίθεται ότι βασιλεύει ο Εωσφόρος. Υπό αυτή την οπτική, ναι, ο Σατανάς είναι δαίμονας εφόσον λατρεύεται ως θεότητα από τους ανεγκέφαλους του πλανήτη, οι οποίοι στο όνομά του βγάζουν όλη τη διαστροφή τους, οπότε είναι σαφώς πιο επικίνδυνοι ακόμη κι από τον ίδιο. O Σατανάς, ο δαίμονας του θανάσιμου αμαρτήματος της Οργής σύμφωνα με τον Dante, κάνει την πρώτη του εμφάνιση στην ιστορία του Ιώβ, όπου γίνεται ο τύραννός του για να τον αναγκάσει να προδώσει την πίστη του στον Ιεχωβά. Ο ρόλος που είχε επιτάξει η Oυράνια Aυλή στον Σατανά ήταν να περιδιαβαίνει τη Γη και να ανταγωνίζεται την ανθρωπότητα. Ο Ιωάννης στο Ευαγγέλιό του (8:43) τον ονομάζει ανθρωποκτόνο. Η εβραϊκή λέξη stn σημαίνει αντίπαλος, εχθρός ή αυτός που εμποδίζει. Στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιον (10:18) ο Σατανάς ή Σεμιάζ περιγράφεται «ως αστραπή εκ του ουρανού πεσούσα».
To be continued…
