Στις 15 Ιανουαρίου του 2015, στην Αμερικανική τηλεόραση προβλήθηκε το πιλοτικό επεισόδιο μιας ασυνήθιστης και εξαιρετικά πολύκροτης τηλεοπτικής σειράς που είχε τον τίτλο O Ανθρωπος στο Ψηλο Καστρο (The Man in the High Castle.)
The Man in the High Castle
Ήταν μια πανάκριβη συμπαραγωγή των εταιριών Amazon Studios, Scott Free, Headline Pictures, Electric Shepherd Productions και της Big Light Productions. Η συγκεκριμένη τηλεοπτική σειρά βασίστηκε, μέσες-άκρες, στο ομότιτλο μυθιστόρημα που έγραψε το 1962 ο γνωστός Αμερικανός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Philip K. Dick. Το εν λόγω έργο αποτέλεσε και την πρώτη μεγάλη συγγραφική του επιτυχία, η οποία κατάφερε μάλιστα να προσελκύσει το ενδιαφέρον του ευρύτερου αναγνωστικού κοινού στον ιδιαίτερο εκείνο κλάδο της επιστημονικής φαντασίας που περιγράφει και εξερευνά εναλλακτικές πραγματικότητες. Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο λοιπόν, απεικονίζει με πολύ χρώμα και πάμπολλες λεπτομέρειες μια εντελώς δυστοπική πραγματικότητα στην οποία η έκβαση του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε αρκετά διαφορετική από αυτή που σήμερα αναγνωρίζουμε ως δεδομένη: Οι Δυνάμεις του Άξονα (Ναζιστική Γερμανία, Ιαπωνία και Ιταλία) έχουν νικήσει τους Συμμάχους και κυριαρχούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο εναλλακτικό αυτό σύμπαν συμβαίνουν τα εξής: Ο Ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μέχρι τους πρόποδες των Rocky Mountains (τα γνωστά σε όλους μας Βραχώδη Όρη), έχουν μετατραπεί σ’ ένα Γερμανικό προτεκτοράτο με το όνομα Greater Reich State. Η Ουάσιγκτον έχει ισοπεδωθεί από την πυρηνική βόμβα που έριξαν επάνω της οι νικηφόροι Γερμανοί, οι οποίοι πρόλαβαν να τιθασεύουν την τεχνολογία της διάσπασης του ατόμου πριν από τους συμμάχους. Η Νέα Υόρκη παίζει το ρόλο της πρωτεύουσας του Ναζιστικού προτεκτοράτου. Όσοι Αμερικανοί Πολίτες έχουν εβραϊκή καταγωγή έχουν εξοντωθεί σε τεράστια στρατόπεδα συγκέντρωσης ή κρύβονται χρησιμοποιώντας πλαστές ταυτότητες. Όλοι φυτοζωούν κάτω από το καθεστώς του τρόμου και της καχυποψίας που επιβάλει η τρομερή ναζιστική αστυνομία ενώ το ακρωτηριασμένο κίνημα της αντίστασης κάποιων εναπομεινάντων αντιφρονούντων, πασχίζει απεγνωσμένα να επιβιώσει.
Οι Δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες ανήκουν στην επίσης νικήτρια Ιαπωνία, ως ψευδοκράτος-επίσης προτεκτοράτο-που έχει υιοθετήσει το όνομα Pacific States of America. Ανάμεσα στην Ανατολική και στη Δυτική επικράτεια απλώνεται μια ουδέτερη ζώνη που ονομάζεται η Ζώνη των Βραχώδων Ορέων. Εκεί πέρα έχουν καταφύγει οι ελάχιστοι επιζώντες του πολέμου οι οποίοι καταδιώκονται ανηλεώς από Γερμανούς πράκτορες και κυνηγούς επικυρηγμένων που δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν ωμή βία προκειμένου να εξοντώσουν τα θηράματά τους. Πρόκειται λοιπόν για έναν πνιγηρό και εφιαλτικό κόσμο που δεν θυμίζει σε τίποτα τη λαμπερή και αισιόδοξη δεκαετία του 60 η οποία μεταμόρφωσε τον δυτικό πολιτισμό όταν γεννήθηκε και άνθισε στη χρονογραμμή της δικής μας ιστορίας. Επίσης, είναι ένα κόσμος ασταθής, που απειλείται από ένα καινούργιο ολοκαύτωμα το οποίο όταν ξεσπάσει, θα είναι πολύ χειρότερο από αυτό που έχει ήδη προηγηθεί: Ο Παγκόσμιος επικυρίαρχος Αδόλφος Χίτλερ είναι γερασμένος και άρρωστος και οι διάδοχοί του περιμένουν με ανυπομονησία τη στιγμή που θα πεθάνει προκειμένου να αρχίσουν να ερίζουν για την παγκόσμια επικυριαρχία. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται μια ριζοσπαστική φραξιά αξιωματούχων που επιθυμεί να εδραιώσει τελεσίδικα το χιλιόχρονο Ράιχ μέσω της εξουδετέρωσης του μοναδικού κύριου αντιπάλου του, της Ιαπωνικής Αυτοκρατορίας η οποία ενστερνίζεται μια πιο παραδοσιακή και λιγότερο τεχνοκρατική κουλτούρα, με αποτέλεσμα να υστερεί τεχνολογικά σε σύγκριση με τους πανίσχυρους Γερμανούς. Η συγκεκριμένη φραξιά σχεδιάζει τον πυρηνικό βομβαρδισμό όλων των Δυτικών Πολιτειών της Αμερικής προκειμένου η Ιαπωνική επιρροή να εξανεμιστεί και ολόκληρη η Ήπειρος, ή μάλλον ότι θα έχει απομείνει από αυτήν, να πέσει επιτέλους στα χέρια τους.
Παράλληλα όμως, κάτω από το βάρος των δυσοίωνων εκείνων προοπτικών, κάτι πολύ παράξενο αρχίσει και συμβαίνει. Ένα γεγονός που ανατρέπει την ίδια τη φύση της εναλλακτικής αυτής πραγματικότητας. Από χέρι σε χέρι κυκλοφορούν ορισμένες μυστηριώδεις μπομπίνες που περιέχουν κινηματογραφικά δελτία ειδήσεων τα οποία απεικονίζουν τον κόσμο όπως είναι στο δικό μας σύμπαν, δηλαδή με την Ναζιστική Γερμανία ηττημένη και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής παγκόσμιους κυρίαρχους. Σύμφωνα με τις διαδόσεις που ψιθυρίζονται από στόμα σε στόμα, αυτά τα αλλόκοτα φιλμ παράγονται από έναν πολύ παράξενο άνθρωπο, τον σκιώδη αρχηγό του κινήματος της αντίστασης κατά της Ναζιστικής κυριαρχίας, ο οποίος έχει υιοθετήσει το ψευδώνυμο «Ο άνθρωπος στο Ψηλό κάστρο.» Η Γερμανική μυστική αστυνομία, θορυβημένη από την ύπαρξη αυτών των ταινιών, τον αναζητά ενδελεχώς. Το πιλοτικό επεισόδιο του The Man in the High Castle είχε πολύ μεγάλη επιτυχία, απέσπασε θετικότατες κριτικές και έσπασε πολλά ρεκόρ τηλεθέασης αγγίζοντας προφανώς κάποια μυστική χορδή που παραμένει ακόμα ζωντανή στον ψυχισμό των σύγχρονων Αμερικανών. Στις 8 Φεβρουαρίου 2015 αποφασίστηκε να γυριστεί ένας συνολικός κύκλος 10 επεισοδίων με αποτέλεσμα στις 20 Νοεμβρίου του ίδιου έτους, εννέα επιπλέον επεισόδια να προβληθούν στις τηλεοπτικές οθόνες και να αποσπάσουν εξίσου διθυραμβικούς σχολιασμούς. Η επιτυχία της σειράς ήταν δε τόσο μεγάλη που για το 2016 έχει ήδη ανακοινωθεί το γύρισμα ενός δεύτερου κύκλου που θα αποτελείται από δέκα επιπλέον επεισόδια. Όμως τι ακριβώς συμβαίνει στο The Man in the High Castle;
Για να πάρετε μια ιδέα, η σειρά ξεκινάει με μια ματιά στη ζωή μιας νεαρής κοπέλας, της Juliana Crain η οποία ζει στο San Francisco που ανήκει στην Γιαπωνέζικη σφαίρα επιρροής. Όταν η ετεροθαλής αδελφή της σκοτώνεται από την μυστική αστυνομία των Ιαπώνων, την τρομερή Kempeitai, έχοντας μόλις δώσει σε αυτή ένα φιλμ που απεικονίζει μια εναλλακτική πραγματικότητα όπου οι ναζί έχουν ηττηθεί από τους συμμάχους, η Juliana μπλέκει με το αντιστασιακό κίνημα προσπαθώντας να μάθει τι πραγματικά συμβαίνει. Η Juliana καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το συγκεκριμένο φίλμ απεικονίζει κάποιου είδους εναλλακτικής πραγματικότητας και ότι αποτελεί τμήμα μιας μεγαλύτερης αλήθειας για το πώς θα έπρεπε να είναι πραγματικά ο κόσμος. Ωστόσο, ο σύντροφός της, ο Frank Frink (που κρατάει μυστική την Εβραϊκή του καταγωγή προκειμένου να αποφύγει τον θάνατο από τους Ναζί), πιστεύει ότι το φιλμ δεν έχει καμία σχέση με πραγματικά γεγονότα. Η Juliana όμως, που μαθαίνει ότι η αδελφή της ήθελε να μεταφέρει το φιλμ στο Κάνον Σίτυ του Κολοράντο το οποίο βρίσκεται στην ουδέτερη ζώνη, αποφασίζει να ταξιδέψει εκεί στη θέση της αδελφής της προκειμένου να μάθει ποια ήταν ακριβώς η αποστολή της. Όταν φτάνει στο Κάνον Σίτυ γνωρίζεται με τον Joe Blake. Ο Βlake, κάτοικος της Νέας Υόρκης, λειτουργεί ως διπλός πράκτορας για τους Ναζί, υπό την επίβλεψη του Obergruppenführer John Smith. Υποκρίνεται ότι είναι μέλος της αντίστασης ενώ ψάχνει για τον σύνδεσμο της στο Κάνον Σίτυ ο οποίος όμως τυχαίνει να είναι η Juliana που έχει πάρει το μέρος της νεκρής αδελφής της.
Στο μεταξύ, ο Nobusuke Tagomi ένας υψηλόβαθμος Γιαπωνέζος αξιωματούχος που δραστηριοποιείται στο San Francisco, συναντιέται μυστικά μ’ έναν Ναζί αξιωματούχο τον Rudolph Wegener, ο οποίος ταξιδεύει ινκόγκνιτο έχοντας υιοθετήσει την περσόνα ενός Σουηδού επιχειρηματία με το όνομα Victore Baynes. Ο Tagomi and ο Wegener ανησυχούν για το κενό δύναμης που θα εμφανιστεί όταν ο ηγεμόνας της Γερμανίας Αδόλφος Χίτλερ πεθάνει ή υποχρεωθεί να αποχωρήσει εξαιτίας της επιδεινούμενης υγείας του. Ο Wegener του αποκαλύπτει ότι οι διάδοχοι του Χίτλερ σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τα πυρηνικά όπλα του Ράιχ προκειμένου να καταλάβουν ολόκληρες τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο μεταξύ ο Frank Frink καταλήγει να συλληφθεί όταν οι Γιαπωνέζικες και οι Ναζιστικές μυστικές υπηρεσίες αρχίζουν και υποψιάζονται τις δραστηριότητες της Juliana. Αρνείται να την καταδώσει με αποτέλεσμα οι Γιαπωνέζοι να δολοφονήσουν την αδελφή του και τα δυο της παιδιά με το πρόσχημα ότι έχουν εβραϊκή καταγωγή. Αυτή η πράξη εξωθεί τον Frink να σχεδιάσει να δολοφονήσει τον Πρίγκηπα της Ιαπωνίας και τη σύζυγό του οι οποίοι πρόκειται να επισκεφτούν την πόλη. Η Juliana στο μεταξύ, συναντάει στο Κάνον Σίτυ έναν άνδρα και υποθέτει ότι αυτός είναι ο σύνδεσμός της. Ο Blake μαθαίνει όμως από τον εντολέα του τον Smith ότι στην πραγματικότητα είναι ένας πράκτορας των που προσπαθεί να καταστρέψει την αντίσταση. Όταν η Juliana συναντάει τον πράκτορα σε ένα κοντινό φράγμα εκείνος της επιτίθεται. Ο Blake φτάνει πάνω στην ώρα για να την σώσει, αλλά εκείνη χρησιμοποιεί τις γνώσεις που έχει όσον αφορά την πολεμική τέχνη του Αικίντο και καταφέρνει να πετάξει τον μυστικό πράκτορα στο νερό. Ο Smith στο μεταξύ δέχεται ένοπλη επίθεση καθώς πηγαίνει στη δουλειά του αλλά καταφέρνει να επιβιώσει χάρη στην αυτοθυσία των υφισταμένων του. Ο Blake νιώθει μια αυξανόμενη εσωτερική σύγκρουση ανάμεσα στο έργο που έχει δεχτεί την εντολή να εκτελέσει και στα συναισθήματα του που έχει αρχίσει να νιώθει για την Juliana….
Κάπως έτσι λοιπόν, η πλοκή της σειράς αρχίζει και εκτυλίσσεται με γρήγορους ρυθμούς ακολουθώντας τα πεπρωμένα των πρωταγωνιστών της οι οποίοι θα αντιμετωπίσουν δύσκολες προκλήσεις που θα τους φέρουν αντιμέτωπους με τους εαυτούς τους και με τις πεποιθήσεις τους. Αν και καλούνται να επιβιώσουν σε έναν κόσμο που είναι εντελώς τρομακτικός και δυσοίωνος, βιώνουν μια μορφή κάθαρσης και αυτοπραγμάτωσης και μεταμορφώνονται εσωτερικά. Κατά κάποιο τρόπο το The Man in the High Castle λειτουργεί ως ανεστραμμένος καθρέφτης της δικής μας πραγματικότητας και απεικονίζει ένα σκοτεινό είδωλο του κόσμου όπως θα μπορούσε-πολύ εύκολα-να είναι. Οι συντελεστές της παραγωγής έχουν κάνει καταπληκτική δουλειά όσον αφορά τη δημιουργία ενός πειστικού εναλλακτικού περιβάλλοντος. Τα κοστούμια των πρωταγωνιστών είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να θυμίζουν την μόδα της δεκαετίας του 60 αλλά χωρίς τίποτα από τη λάμψη και την ανεμελιά της. Η απεικόνιση της παράλληλης Νέας Υόρκης, του San Francisco αλλά και της εξαθλιωμένης κωμόπολης του Κάνον Σίτυ είναι πολύ εντυπωσιακή καθώς παντού, ακόμα και σε βρώμικα στενά γωνίες και σκονισμένες βιτρίνες καταστημάτων, απεικονίζονται Ναζιστικά και Γιαπωνέζικα σύμβολα με τη μορφή σημαιών και πόστερς ενώ εδώ και εκεί δεν λείπουν και εντυπωσιακά δείγματα της μονολιθικής και εμβληματικής αρχιτεκτονικής που οραματίζονταν οι δημιουργοί του Τρίτου Reich. Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η πλοκή θυμίζει λιγάκι τα φιλμ νουάρ της εποχής του μεσοπολέμου ενώ η απελπισία, η παράνοια, η θηριωδία και το ισοπεδωτικό πρόσωπο του Ναζισμού αποκαλύπτεται σε όλο το φριχτό του μεγαλείο στο πρόσωπό του Obergruppenführer John Smith αλλά και όλων εκείνων που έχουν ασπαστεί την κοσμοθεωρία της Ναζιστικής ιδεολογίας.
Μοναδικές ακτίνες φωτός στο ζοφερό αυτό σκοτάδι είναι η φλογερή προσωπικότητα της Juliana που διακινδυνεύει τα πάντα για να βρει την αλήθεια και η ηθική ακεραιότητα του Γιαπωνέζου αξιωματούχου Nobusuke Tagomi ο οποίος, χρησιμοποιώντας την μαντική τέχνη του I-Ching και ασκώντας την τεχνική του διαλογισμού, μπορεί και ερμηνεύει την πραγματικότητά του μέσα από μια ευρύτερη και πιο συνειδητοποιημένη οπτική. Εντύπωση προκαλεί επίσης το γεγονός ότι προς το τέλος της σειράς, η πραγματικότητα που βιώνουν οι πρωταγωνιστές της μοιάζει να παρουσιάζει κάποιες ρωγμές, ή ορισμένα σημάδια αποσύνθεσης. Η Juliana διακρίνει φευγαλέα την νεκρή αδελφή της σε μια αγορά ενώ το τελευταίο φιλμ με τις κινηματογραφικές ειδήσεις που καταφέρνει να δει δεν απεικονίζει ένα φωτεινό εναλλακτικό μέλλον αλλά τις δυσοίωνες εικόνες των γεγονότων που πλησιάζουν, το ερειπωμένο από έναν πυρηνικό βομβαρδισμό San Francisco και τις μαζικές εκτελέσεις των εναπομεινάντων κατοίκων του. Στα τελευταία λεπτά του τελευταίου επεισοδίου, συμβαίνει ακόμα πιο παράξενο. Ο Tagomi πηγαίνει στο Union Square του San Francisco για να διαλογιστεί, καθώς ολόκληρη η ζωή του έχει καταστραφεί ύστερα από την αποκάλυψη των προσπαθειών του να αποτρέψει την επίθεση των Ναζί, και κατά τη διάρκεια της απόλυτης αυτοσυγκέντρωσής του μεταφέρεται στο δικό μας κόσμο, στο σύμπαν όπου οι δυνάμεις του άξονα έχουν ηττηθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου και το Τρίτο Ράιχ αποτελεί ένα αποτυχημένο εγχείρημα του παρελθόντος. Διακρίνεται μια εντυπωσιακή επισήμανση σε αυτό το γεγονός.
Η αποκορύφωση της δόξας του Δυτικού Πολιτισμού, όπως εκδηλώνεται μέσα από την τεχνολογική υπεροχή των τεχνοκρατών Ναζί, μοιάζει να είναι η τιθάσευση του χώρου, δηλαδή της ύλης και της ενέργειας που κρύβει αυτή μέσα της και επομένως η διάσπαση του ατόμου όπως εκδηλώνεται μέσα από μια θερμοπυρηνική έκρηξη. Ο Ανατολικός πολιτισμός της Ιαπωνίας ωστόσο, εμφανίζεται να έχει στρέψει την προσοχή του στην εξερεύνηση του χρόνου και κατ’ επέκταση της φύσης της πραγματικότητας. Εργαλεία του δεν είναι τα μικροσκόπια οι ατσάλινες μηχανές και οι μαθηματικές εξισώσεις των Δυτικών επιστημόνων αλλά το ίδιο το ανθρώπινο μυαλό και οι αντιληπτικοί του μηχανισμοί, δηλαδή η ανάπτυξη της συνειδητότητας. Η απόδραση του κυρίου Tagomi από τον σκοτεινό κόσμο της Ναζιστικής κυριαρχίας ίσως σχετίζεται με την συνειδησιακή του αναβάθμιση…
Κάτι που θα κινήσει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον ενός οξυδερκούς τηλεθεατή είναι το γεγονός ότι η συγκεκριμένη σειρά γυρίστηκε σε μια εποχή όπου η πιθανότητα της ύπαρξης παράλληλων εναλλακτικών κόσμων που ενδέχεται να συνυπάρχουν και να επηρεάζουν τον δικό μας συζητιέται όλο και περισσότερο και γίνεται σταδιακά αποδεκτή από τους κύκλους της επιστημονικής έρευνας αλλά και από τον κόσμο της σύγχρονης τέχνης. Παρατηρείται δηλαδή κάποιο είδος αντιληπτικής σύγκλισης που είναι πολύ πιθανόν πολύ σύντομα να αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουμε το σύμπαν που μας περιβάλλει. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και στις αρχές του 20ου αιώνα όταν η επιστημονική φαντασία απεικόνιζε κατά κόρον την προσεχή κατάκτηση του διαστήματος, την εξερεύνηση νέων κόσμων και την επαφή με εξωγήινες μορφές ζωής, σενάρια που έχουν ήδη υλοποιηθεί ή πλησιάζουν να πραγματωθούν στην εποχή μας.
Ο Philip K. Dick, ο συγγραφέας του βιβλίου πάνω στο οποίο βασίστηκε το The Man in the High Castle ήταν ένας άνθρωπος ο οποίος είχε πειραματιστεί εκτεταμένα με εναλλακτικές καταστάσεις συνείδησης και είχε ισχυριστεί ότι όντως είχε βιώσει κάποιες άλλες πραγματικότητες εκ των οποίων ορισμένες ήταν καλύτερες και ορισμένες πολύ χειρότερες από τη δική μας. Ως αμφισβητίας των παγωμένων και άκαμπτων αντιληπτικών μηχανισμών που επιβάλλουν στους ανθρώπους οι δυνάμεις του κοινωνικού προγραμματισμού που διατηρούν τον πολιτισμό μας σε συνοχή, ήταν επόμενο να σχολιάσει τη ρευστή φύση της εκάστοτε πραγματικότητας που βιώνουμε καθώς και το πόσο εύθραυστη είναι αυτή. Οι πεποιθήσεις του μοιάζουν να αποκτούν μια αλλόκοτη σημασία στις μέρες μας όπου ολόκληρος ο κόσμος μοιάζει να βυθίζεται σταδιακά μέσα στο στρόβιλο μιας σκοτεινής δυστοπίας. Φαντάζεστε λοιπόν τι θα συμβεί ξαφνικά αρχίσουν και κυκλοφορούν στο διαδίκτυο κάποια παράξενα δελτία ειδήσεων που θα απεικονίζουν έναν κόσμο ειδυλλιακό, όπου οι καταστροφικοί εξουσιαστικοί μηχανισμοί της εποχής μας δεν αναπτύχθηκαν ποτέ; Αμφιβάλλετε ότι οι διακινητές τους θα αντιμετωπίσουν τις ίδιες διώξεις με αυτές που υπέστησαν οι πρωταγωνιστές του The Man in the High Castle;
Έρικ Σμυρναίος.
