Υπάρχει ένα βιβλίο που γράφτηκε πάνω από 90 χρόνια πριν που προφήτευσε σχεδόν με ακρίβεια τον κόσμο και την κοινωνία που ζούμε σήμερα. Που προειδοποίησε τους αναγνώστες του για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, την αδράνεια, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χειραγωγηθεί ένας έξυπνος πολιτισμός προκειμένου να παραδώσει με την θέλησή του την ελευθερία του.
Το βιβλίο αυτό, είναι ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Άλντους Χάξλεϋ.
Ακολουθήστε το weirdo στο Instagram για να μαθαίνετε πρώτοι τα τελευταία νέα για το παράξενο, το ανεξήγητο, την αναζήτηση και την έρευνα. Ακολουθήστε το weirdo σε YouTube και Facebook.
Ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος γεμάτος παγίδες
O Θαυμαστός καινούργιος κόσμος γράφτηκε το 1931, δηλαδή 90 χρόνια πριν, και προέβλεψε σε μεγάλο βαθμό την σημερινή και την μελλοντική ανθρωπότητα. Άλλα δυστοπικά μυθιστορήματα είναι πιο γνωστά και παρουσιάζουν ένα εφιαλτικό κόσμο, στον οποίο όντως βαδίζουμε τον τελευταίο αιώνα. Η ιδέα του Aldous Huxley που αποτυπώθηκε στο δικό του βιβλίο όμως αφορά μία ελαφριά απολυταρχική κατάσταση διαφορετική από τις υπόλοιπες, που δεν θα χρειάζεται την βίαιη επιβολή εξουσίας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν αναλογίζονται την δυστοπική κατάσταση της σημερινής μας κοινωνίας, θυμούνται το 1984 του Όργουελ, το the Handmaid’s Tale η το Hunger games. Όλα πολύ δημοφιλή, όμως το λιγότερο γνωστό σε σχέση με τα όσα αναφέραμε βιβλίο του Huxley προφήτευσε (ας το πούμε έτσι χάριν ευκολίας) το τότε μέλλον και τώρα παρόν με μεγαλύτερη ακρίβεια..
Είναι ένα βιβλίο που θα έπρεπε να διαβάσουν όλοι, αφού παρουσιάζει την δυστοπία στην οποία οδεύει η ανθρωπότητα και μάλιστα θα το κάνει με χαρά και προσμονή για όσα θα έρθουν.
Για εκείνους που δεν το έχουν διαβάσει, ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος είναι η απεικόνιση μιας εφιαλτικής κοινωνίας στην οποία όλοι είναι ευτυχισμένοι συνεχώς. Αυτό μέσα στο μυθιστόρημα επιτυγχάνεται από την καταστροφή της ελεύθερης βούλησης με την βοήθεια της Γενετικής Μηχανικής. Οι ανθρωποι ψυχαγωγούνται συνεχώς και έχουν αναρίθμητους περισπασμούς. Σε αυτά βοηθάει και η ατέλειωτη προμήθεια μιας ουσίας που ονομάζεται Soma ώστε να κρατάει τον κόσμο σε κατάσταση ευτυχίας έστω και αν όλα τα άλλα αποτύχουν να το κάνουν.
Στον κόσμο αυτό επικρατεί ένα απολυταρχικό καθεστώς που πασχίζει να επιβάλλει την τάξη και διοικείται από δέκα ολιγάρχες που τρέχουν την κοινωνία μέσω της τρομερής γραφειοκρατίας. Ο μέσος άνθρωπος εκεί έχει προγραμματιστεί να αγαπά την υποταγή και να είναι περήφανος για το καθεστώς, αδιαφορώντας για τα προβλήματα του κόσμου.
Η σταθερότητα έρχεται μέσα από Φορντική πίστη που βασίζεται στις διδαχές των Henry Ford και Sigmund Freud. Οι αξιωματικοί της πίστης αυτής προωθούν τον μαζικό καταναλωτισμό, τις ακολασίες, και την αποφυγή της δυστυχίας με κάθε κόστος.
Αυτό που κάνει την δυστοπία του Θαυμαστού καινούργιου κόσμου τρομακτική, είναι το γεγονός πως ο σκλαβωμένος πληθυσμός λατρεύει την υποδούλωσή του και έτσι δεν μπορεί να δει τις αόρατες αλυσίδες που τον εγκλωβίζουν. Ακόμα και οι χαρακτήρες που είναι αρκετά έξυπνοι και καταλαβαίνουν τι πραγματικά συμβαίνει, συμβιβάζονται με όσα έχουν συμβεί και δεν προσπαθούν να αλλάξουν την κατάσταση. Το πιο τρομακτικό πράγμα στον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο είναι το γεγονός πως δεν υπάρχει πια ελπίδα για αλλαγή.
Θαυμαστός καινούργιος κόσμος: Οι ομοιότητες με τον κόσμο που ζούμε
Όπως γνωρίζουμε ήδη όμως είναι πολλά τα μυθιστορήματα, οι σειρές και οι ταινίες που περιέγραψαν μία ανάλογη δυστοπία, και όλα έχουν κάποιες ομοιότητες με την καθημερινότητα που ζούμε σήμερα. Ποιές είναι όμως οι ομοιότητες του βιβλίου του Huxley με τον δικό μας κόσμο;
Φαίνεται πως υπάρχουν αρκετές ομοιότητες, έστω και αν η τεχνολογία που περιγράφεται ανακαλύπτεται σιγά σιγά στην δική μας πραγματικότητα.
Ενώ ο τομέας κατασκευής ανθρώπων που περιγράφεται στο πρώτο μέρος της ιστορίας του Huxley είναι όντως ένα δημιούργημα επιστημονικής φαντασίας (τουλάχιστον για την ώρα) οι βασικές έννοιες υπάρχουν ήδη. Στις μέρες μας οι άνθρωποι έχουν την δυνατότητα να κάνουν επιλογές ώστε να επηρεάσουν με κάποιο τρόπο την γενετική κατασκευή των παιδιών τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο προγεννητικός έλεγχος που επιτρέπει στους γονείς να τερματίσουν μία προβληματική εγκυμοσύνη, ή ακόμα και η διαδικασία που επιτρέπει να επιλέξουν το φύλο του παιδιού μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα παραδείγματα αυτά αποκαλύπτουν πως ήδη ο άνθρωπος είναι ανοιχτός στο ενδεχόμενο ευγονίας. Φανταστείτε όμως τι θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι είχαν την δυνατότητα να επιλέξουν τα πιθανά επίπεδα ευφυίας πριν τη γέννηση, ή να ελέγξουν τα επίπεδα επαναστατικότητας ενός εφήβου.
Οι χαρακτήρες του βιβλίου απολαμβάνουν υπεράριθμους περισπασμούς την ώρα που εργάζονται. Έχουν σχεδιαστεί ειδικά και πολύπλοκα παιχνίδια ώστε να τους κρατούν σε εγρήγορση, οι ταινίες τους απαιτούν την χρήση και των 5 αισθήσεων και υπάρχουν παντού τηλεοράσεις. Έτσι κανείς δεν θα πρέπει να αγχώνεται οτι θα βαρεθεί. Η μοναξιά αποτελεί ταμπού και όλοι πηγαίνουν σε πάρτι κάθε βράδυ.
Στην σύγχρονη κοινωνία οι περισσότεροι δεν αντέχουν μισή ώρα χωρίς να κοιτάξουν την οθόνη του κινητού τους. Ανακαλύψαμε, όπως προέβλεψε ο Huxley τρόπους για να προσπαθήσουμε να εξαλείψουμε την πλήξη, χάνοντας σχεδόν εντελώς τον χρόνο για βαθύτερες σκέψεις και προβληματισμό. Αυτό ήδη έχει συνέπειες στην ψυχική μας υγεία, αλλά και στην δομή του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Αυτό που επισημαίνεται είναι το γεγονός πως όλοι οι περισπασμοί γίνονται τελικά σημαντικότεροι και δεν μας αφήνουν να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που μας επηρεάζουν.
Η ουσία που ονομάζεται Soma και μετατρέπει τους ανθρώπους του Θαυμαστού καινούργιου κόσμου σε ευτυχισμένους σκλάβους μπορεί σε μικρές δόσεις να προκαλέσει θετική διάθεση, σε μέτριες δόσεις απολαυστικές παραισθήσεις και σε μεγάλες δόσεις μετατρέπεται σε αναισθητικό. Στην σύγχρονη κοινωνία, η ουσία που αποτελεί τον μεγαλύτερο περισπασμό ονομάζεται μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η ανθρωπότητα πλέον δεν μπορεί να ζήσει λεπτό χωρίς αυτά, και το μεγαλύτερο ποσοστό τα χρησιμοποιεί είτε απλά για να σκοτώσει την ώρα του, είτε για λάθος σκοπό.
Μέσα από αυτά επιχειρούμε να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα, και να που όπως είδαμε σε ένα από τα περασμένα άρθρα-βίντεο, το μετασύμπαν – δηλαδή η εξέλιξη των μέσων δικτύωσης σε μία παράλληλη πραγματικότητα – θα εδραιωθεί ως ο νέος τρόπος διασκέδασης, μακριά από στενάχωρα συναισθήματα και σκέψεις. Όλα αυτά όμως θα είναι ένα κατασκευασμένο ψέμα.
Υπάρχουν επίσης άνθρωποι που πάνε αυτή τη σύνδεση ακόμα παραπέρα αναφέροντας πως το όνομα Soma είναι ένας συνδυασμός λέξεων. Των λέξεων social media dopamine. Είναι εξάλλου ήδη γνωστό πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν βράβευση με την μορφή της προσοχής των άλλων. Όταν δημοσιεύουμε μία φωτογραφία ή ένα βίντεο και δεχθούμε θετικές κριτικές, τότε ο εγκέφαλος παράγει ντοπαμίνη βραβεύοντας αυτή την συμπεριφορά και άρα εθιζόμαστε στην αίσθηση αυτή.
Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος αναφέρει πως η σταθερότητα του κόσμου προερχόταν από την ολοκληρωτική απασχόληση. Αυτό βέβαια αποτελεί ίσως μία από τις διαφορές του κόσμου του Huxley με τον δικό μας. Όπως πληροφορεί ένας χαρακτήρας του βιβλίου, η αυτοματοποίηση σταμάτησε ώστε όλοι να εργάζονται και άρα να μην διαθέτουν ελεύθερο χρόνο να σκεφτούν οτιδήποτε άλλο. Στην δική μας πραγματικότητα η αυτοματοποίηση θα εδραιωθεί, αφού ήδη ο άνθρωπος είτε εργάζεται πολύ σκληρά, είτε αφοσιώνει τον χρόνο του στην ψυχαγωγία και σταματά να επεξεργάζεται δύσκολα θέματα της καθημερινότητας. Τουλάχιστον αυτό κάνει η πλειοψηφία, γιατί για μερικούς λειτουργεί αντίθετα.
Στην κοινωνία του Huxley οι πολίτες δέχονται καταιγισμό από παραπληροφόρηση και ψέματα που σχεδόν όλοι έπαψαν να νοιάζονται για την πραγματικότητα. Έτσι αποφασίζουν να ζήσουν σε ένα τεράστιο ψέμα τυλιγμένο με την ψευδαίσθηση της ευτυχίας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην δική μας καθημερινότητα.
Ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Aldous Huxley ήταν ίσως η προφητεία ενός εφιάλτη που ο ίδιος νόμιζε πως δεν θα αντιμετωπίζαμε τουλάχιστον για εκατό χρόνια μετά το 1931. Μέχρι το 1958 όμως είχε καταλάβει πως ήταν πολύ αισιόδοξος. Ενώ δεν είμαστε ακόμα τόσο περιορισμένοι όσο περιέγραψε την δική του κοινωνία, η ανθρωπότητα φαίνεται πως βαδίζει σε αυτά τα βήματα με γρήγορο μάλιστα ρυθμό. Το μόνο που μένει να δούμε, είναι αν τελικά θα καταφέρουμε να κάνουμε κάτι ώστε να το αποφύγουμε.