Ύπνος θα πει ανάπαυση, όμως οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει ακόμα να εντοπίσουν τι είναι εκείνο που προκαλεί την αναγκαιότητα του και γιατί χρειάζεται να καταλαμβάνει το 1/3 της ανθρώπινης ζωής. Υπάρχουν στιγμές που ο εγκέφαλος είναι πολύ πιο δραστήριος κατά τη διάρκεια του ύπνου ενώ ο ανθρώπινος μεταβολισμός δεν μειώνεται πολύ.
“Η ανάπαυση προέρχεται όχι από την ποσότητα αλλά από την ποιότητα του ύπνου.” – Γκιόργκι Γκουρτζίεφ (1877-1949)
Κυριαρχεί η άποψη πως, για να αποδώσει καλύτερα, ο ανθρώπινος οργανισμός οφείλει να κοιμάται τη νύχτα και να ξυπνά το χάραμα ακολουθώντας τους φυσικούς ρυθμούς (μονοφασικός κύκλος ύπνου των 6-8 ωρών). Στην πραγματικότητα, ο μονοφασικός ύπνος είναι ένας απ’τους τέσσερις κύκλους ύπνου που έχουν χρησιμοποιεί με επιτυχία σε ολόκληρη την ιστορία. Οι υπόλοιποι τέσσερις είναι μέρη του προγράμματος του πολυφασικού ύπνου και προϋποθέτουν πως ο ανθρώπινος οργανισμός οφείλει να κοιμάται πολλαπλές φορές, ελάχιστης ώρας, ολόκληρο το 24ωρο. Με την πρώτη ματιά, ο πολυφασικός ύπνος μοιάζει επικίνδυνος για την υγεία και κάπως ιδιόρρυθμος.
Η επιστήμη, όμως, έχει άλλη γνώμη καθώς το σημαντικό στάδιο κάθε ύπνου είναι να επιτευχθεί η κατάσταση REM που οφελεί και «αναζωογονεί» τον εγκέφαλο (Rapid Eye Movement, Στάδιο 5). Το ηλεκτρογράφημα δείχνει πως στην κατάσταση REM ο εγκέφαλος εμφανίζει εναλλαγές κυμάτων Άλφα, Θήτα και Δέλτα. Απόδειξη, ότι παρόλο που το σώμα βρίσκεται σε μια παθητική και άτονη κατάσταση, ο εγκέφαλος παρουσιάζει υψηλή απόδοση διότι απομνημονεύει πληροφορίες, χαλαρώνει και αποθεραπεύεται, πυροδοτώντας τη δημιουργική και ενορατική του δραστηριότητα. Όταν δραστηριοποιούνται ταυτόχρονα τα παραπάνω κύματα, ο εγκέφαλος είναι ικανός ακόμα και να αποτρέψει μια αρρώστα, να ανανεώσει τα κύτταρα του οργανισμού, να αφυπνίσει τις ορμόνες, να βοηθήσει στην έμπνευση και τις «θαυματουργές λύσεις» καθώς και να ενοποιήσει τις δυνάμεις σώματος και πνεύματος. Ο ύπνος REM διαρκεί από μιάμιση έως δύο ώρες σε έναν ενήλικα και είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα εγκεφαλικά κύματα βρίσκονται σε εγρήγορση (έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα), ενώ το σώμα σε βαθιά χαλάρωση. Εάν για κάποιο λόγο, ο ανθρώπινος οργανισμός στερηθεί τον ύπνο REM, τότε την επόμενη φορά που θα κοιμηθεί θα φτάσει σχεδόν απευθείας στο στάδιο αυτό, παρακάμπτωντας το στάδιο NREM. Κατά την κατάσταση REM παράγονται «ζωντανά», χρωματιστά και όμορφα όνειρα.
Λέγεται πως ο διακοπτόμενος ύπνος καθώς και ο λιγοστός ύπνος μπορεί να επιφέρουν βλάβη στην υγεία. Έρευνες όμως έχουν δείξει πως η αλλαγή σε έναν ποιοτικό πολυφασικό τρόπο ύπνου που πραγματοποιείται σωστά, μπορεί να κάνει θαύματα στην υγεία. Ο οργανισμός μαθαίνει να ρυθμίζει την εγκεφαλική του λειτουργία στην κατάσταση REM, περνώντας από όλα τα απαραίτητα προηγούμενα στάδια, γρηγορότερα. Έτσι, χωρίς να αφιερώνει πολλές ώρες στον ύπνο, ο άνθρωπος, συνηθίζει να εναλλάσει τα στάδια της αντίληψης του (εγρήγορση-ύπνος) ταχύτερα από έναν άλλον άνθρωπο που είναι «απορροφημένος» στους ρυθμούς της ζωής και πιθανότατα βιώνει το πρόβλημα της αυπνίας.
Ο νους δεν κοιμάται ποτέ. Οι λειτουργικές δραστηριότητες του ανθρώπου μέσα στη μέρα, καθώς και η σωματική ή ψυχολογική του κατάσταση, επηρεάζονται άμεσα απ’τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου που ευθύνονται για τον έλεγχο της συνεχόμενης εγκεφαλικής λειτουργίας. Αν ο ανθρώπινος οργανισμός μάθει να παραλείπει συνεχώς τα στάδια 1 έως 4 του ύπνου λόγω καταχρήσεων, υπερκόπωσης, κακής διατροφής κλπ (ακόμα κι αν ακολουθεί το πρόγραμμα του μονοφασικού ύπνου), θα παρουσιάσει μακροπρόθεσμα προβλήματα στην υγεία του.
“Τις μισές μέρες μας τις περνάμε στη σκιά της γης. Και ο αδερφός του θανάτου αρπάζει το ένα τρίτο της ζωής μας.” – Thomas Browne (1605-1682)
Θεός Ύπνος ή Αρχέτυπο;
Ο θεός Ύπνος, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία -και συγκεκριμένα τον Ησίοδο-, είναι ο γιος της Νυκτός και του Ερέβους, ενώ αδερφός του είναι ο Θάνατος. Η Πασιθέη, η θεά της χαλάρωσης και της ξεκούρασης, είναι η αγαπημένη του Ύπνου. Τα παιδιά τους είναι ο Μορφεύς, ο Ίκελος, ο Φοβήτωρ και ο Φάντασος. Ο Μορφέας είναι ο υφαντής των μορφών στα όνειρα, ο Ίκελος έχει το χάρισμα να κάνει τα όνειρα να μοιάζουν ρεαλιστικά, ο Φοβήτωρ αποτελεί την προσωποποίηση του εφιάλτη διότι συνθέτει αποκρουστικά και δυσνόητα όνειρα ενώ ο Φάντασος παράγει πλασματικές εικόνες με τη βοήθεια της φαντασίας. Παρατηρούμε τελικά,πως οι παραπάνω θεότητες αποτελούν αρχέτυπα των απόκρυφων δυνάμεων και ταλέντων της ανθρώπινης ύπαρξης. Απλές αλήθειες διατυπωμένες μέσα από αλληγορίες της μυθολογίας.
Στάδια της ανθρώπινης αντίληψης
Σύμφωνα με τον Donald Tyson, η συνείδηση είναι που δημιουργεί την πραγματικότητα. Όλα είναι μέσα στο μυαλό μας. Οι νόμοι που ορίζουν την φυσική αλήθεια που αντιλαμβανόμαστε γύρω μας είναι ενεργά επηρεασμένοι απ’τον νοητικό κόσμο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η πραγματικότητα είναι τα «αποτυπώματα» των ψυχικών μας πεποιθήσεων και δεν πως δεν υπάρχει «μέσα ή έξω απ’το μυαλό» παρά μόνο σκαλοπάτια αντίληψης. Διάφορα επίπεδα του μυαλού στα οποία μπορεί να υπερπηδήσει η συνείδηση μας. Η αστρική προβολή, η μέθη, η κωματώδη κατάσταση, ο ονειρικός ύπνος, ο διαλογισμός, ο υπνωτισμός κλπ είναι ποικίλοι τρόποι αντίληψης της ζωής (modes), μέσα απ’τους οποίους ο ανθρώπινος εγκέφαλος μας δείχνει την υπέρτατη ικανότητα του να φιλοξενεί όλα τα πρίσματα της ύπαρξης. Μοιάζει με «κρεμμύδι» που αποτελείται από αμέτρητα στρώματα αντιλήψεων και ο νους καταλαμβάνει κάθε φορά ένα από εκείνα.
«Η μεγαλύτερη ψευδαίσθηση της ανθρωπότητας είναι ότι νομίζει πως έχει περιορισμούς.» Robert Allan Monroe (1915 – 1955)
Στο βιβλίο «Υπέρτατο Ταξίδι» του Robert A.Monroe, ο ίδιος μας παρουσιάζει τον όρο «Επίπεδο Εστίασης=Focus». Ο όρος αυτός προσδιορίζει με κατανοητό τρόπο ένα συγκεκριμένο επίπεδο συνειδητότητας του νου. Στα αρχικά επίπεδα εστίασης ο άνθρωπος, ο νους βρίσκεται σε κατάσταση εγρήγορσης ενώ το ανθρώπινο σώμα μπορεί να βρίσκεται σε κατάσταση ύπνου. Στα επόμενα επίπεδα ενεργοποιείται η αντίληψη των ανθρώπων που έχουν κάνει χρήση παραισθησιογόνων ουσιών, αλκοόλ, πάσχουν από άνοια και σχιζοφρένεια ή βρίσκοντα σε κώμα. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε πως, σε μια κωματώδη κατάσταση, ο ασθενής δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί την φυσική πραγματικότητα με τρόπο που θα μπορούσε αν ήταν υγιής. Μπορεί να μην αλληλεπιδρά με τον περιβάλλον, όμως, αυτό δεν σημαίνει πως η συνείδηση του έχει σταματήσει να λειτουργεί. Αντιθέτως, μελέτες ηλεκτροεγκεφαλογράφων σε ασθενείς που βρίσκονται σε κώμα, έχουν καταγράψει φυσιολογική εγκεφαλική δραστηριότητα παρόμοια με εκείνη των ανθρώπων που δεν βρίσκονται σε κώμα. Η διάγνωση της κατάστασης του «φυτού» είναι λανθασμένη, διότι πίσω απ’το ακίνητο, υλικό σώμα των ασθενών, υπάρχει δραστήριο και έντονο παρασκήνιο ζωής και επικοινωνίας, απλώς σε διαφορετικό υπαρξιακό επίπεδο.
Οι περαιτέρω εστιάσεις του Monroe, αφορούν εκείνα τα «πεδία» στα οποία ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποδεχτεί τον υλικό του θάνατο και βρίσκεται νοητικά συνδεδεμένος με τις γήινες συνήθειες. Λίγο παραπέρα, συναντούμε τις Περιοχές του Συσήματος Πεποιθήσεων. Εκεί υπάρχουν όλοι οι αστρικοί κόσμοι που έχουν δημιουργηθεί με τα χρόνια απ’τις φιλοσοφίες, τις θρησκείες, τις φαντασίες και τα πιστεύω των ανθρώπων που προϋποθέτουν ζωή μετά θάνατον. Παραπέρα, υπάρχει το πάρκο υποδοχής, το οποίο είναι κι εκείνο κατασκευασμένο από ανθρώπινους εγκεφάλους και αποσκοπεί στην ηρεμία των αποθανόντων, βοηθώντας τη συνείδηση τους να κατανοήσει πως έχει αποδευσμευτεί πια απ’την γήινη πραγματικότητα και βιώνει μια μεταβατική κατάσταση. Στα ανώτερα πεδία αντίληψης, βρίσκονται όλα εκείνα που δεν χωρούν στην έννοια του χωροχρόνου αλλά ούτε και στην ανθρώπινη διάνοια. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ότι «υπάρχει» εκεί είναι απρόσιτο για τον ανθρώπινο νου.
Με λίγα λόγια, ο Monroe υποστηρίζει πως ο φυσικός θάνατος είναι απλώς μια αντίληψη της οποίας το νήμα έχει κοπεί, και ο νους συνεχίζει να διευρύνει την αντίληψη του σε ένα νέο και πιο λεπτοφυές στρώμα, το οποίο βρισκόταν ήδη μέσα του κι εξαιτίας της προηγούμενης του ύπαρξης δεν μπορούσε να γίνει ξακάθαρα αντιληπτό.
Σε αντίθεση με τον παραπάνω, ο Robert McNish στη «Φιλοσοφία του Ύπνου» αναφέρει πως ο ύπνος αποτελεί το ενδιάμεσο στάδιο ανάμεσα στην εγρήγορση και στο θάνατο και πως η εγρήγορση, που θεωρείται το ενεργό στάδιο όλων των ζωικών και διανοητικών λειτουργιών, καταστέλλεται ολοκληρωτικά με το σωματικό θάνατο.
Διάσημοι και πολυφασικός ύπνος
-Ύπνος 30 λεπτών κάθε 6 ώρες (Μέθοδος Dymaxion). (Λέγεται πως μπορεί να χρησιμοποιεί με ασφάλεια από άτομα που φέρουν μετάλλαξη στο γονίδιο DC2.)
-Ύπνος 20 λεπτών κάθε 4 ώρες (Mέθοδος Uberman)
-Βραδινός ύπνος για 1.5-3 ώρες κι ύστερα 3 φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας για 20 λεπτά (Mέθοδος Everyman)
-Βραδινός ύπνος για 2 ώρες κι ύστερα 1 ώρα το απόγευμα για 20 λεπτά (Mέθοδος Tesla)
-Βραδινός ύπνος για 5 ώρες κι ύστερα 1.5 ώρα το απόγευμα για 20 λεπτά (Mέθοδος Siesta)
Ένας σημαντικός αριθμός των μεγαλύτερων μυαλών της ανθρωπότητας τόλμησαν να ακολουθήσουν τα πολυφασικά χρονοδιαγράμματα ύπνου εξοικονομώντας έτσι δημιουργικό χρόνο. Τις πολύτιμες στιγμές εκείνες, ανάμεσα στα μικρά διαλείμματα ύπνου, συνέβησαν οι σημαντικότερες τους εμπνεύσεις. Μήπως η ικανότητα τους να απολαμβάνουν λιγότερο ύπνο μεταπηδώντας με ευκολία στα διάφορα επίπεδα συνειδητότητας, όπως οι εξασκημένοι σαμάνοι, έπαιξε το δικό της ρόλο στην ανάπτυξη των πρωτοπόρων ιδεών τους; Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους ανθρώπους, εκείνοι είχαν συνηθίσει να κοιμούνται και να ξυπνούν με την ίδια ευκολία πολλές φορές μέσα στην μέρα, κρατώντας τον εαυτό τους σε εργήγορση, χωρίς να μένουν για πολλή ώρα σε μία κατάσταση. Ταξιδεύοντας κάπου ανάμεσα στο «εδώ» και το «εκεί». Όπως ακριβώς ένας yogi ή ένας μυημένος αποκρυφιστής.
Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι, με την αξιοθαύμαστη καριέρα του σχεδόν σε κάθε επιστημονικό και καλλιτεχνικό τομέα, κατόρθωσε να κοιμάται από μιάμιση έως δύο ώρες τη μέρα. Το επίσημο πρόγραμμα του τού επέτρεπε 10-15 λεπτά ύπνου κάθε 2 ώρες, μια παραλλαγή του προγράμματος Uberman. Ένας απ’τους μεγαλύτερους εφευρεύτες, ο Νικολά Τέσλα, ακολουθούσε επίσης το πολυφασικό πρόγραμμα ύπνου αξιοποιώντας κάθε στιγμή της ημέρας και αφιερώνοντας λιγότερο από δύο ώρες στον καθημερινό του ύπνο. Ο Ρίτσαρντ Μπάκμινστερ Φούλερ, ένας απ’τους πιο φημισμένους νεωτερικές του προηγούμενου αιώνα, είχε εφεύρει το δικό του πρόγραμμα πολυφασικού ύπνου, το λεγόμενο Dymaxion. Το ακολούθησε για δύο συνεχόμενα χρόνια αλλά το σταδιακά το σταμάτησε διότι οι ρυθμοί των συνεργατών του έρχονταν σε αντίθεση με τους δικούς του.
Ο Σαλβαντόρ Νταλί, θεωρούσε πως ο ύπνος αποτελούσε χάσιμο χρόνου κι έτσι είχε αναπτύξει τη δική του μέθοδο ύπνου και έμπνευσης που περιγράφεται στο βιβλίο του «50 Secrets of Magic Craftsmanship». Ο Τόμας Τζέφερσον, απολάμβανε να ξυπνάει με τον ήλιο, όμως στο τέλος κατάφερε να κοιμάται από 4 έως 6 ώρες το πολύ μέσα στη μέρα. Ο Τόμας Έντισον, ο Έντγκαρ Άλλαν Πόε, ο Ναπολέων Βοναπάρτης και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ακολουθούσαν επίσης παραλλαγές των πολυφασικών προγραμμάτων ύπνου. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε πως η παντελής απουσία φωτός είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας ποιοτικού (μονοφασικού ή πολυφασικού) ύπνου.
Οι «παραξενιές» των μεγαλοφυών δεν σταματούν εδώ. Δεν έχαναν ευκαιρία να επινοήσουν περίεργους και πρωτοπόρους τρόπους έμπνευσης, όπως πχ ο γιατρός Γιοσίρο Νακαμάτσου. Ο συγκεκριμένος πίστευε πως, όταν κάποιος βουτήξει βαθιά και επιτρέψει στην πίεση του νερού να στερήσει το αίμα απ’τον εγκέφαλο για λίγα δευτερόλεπτα πριν το θάνατο, οι μεγαλύτερες ιδέες έκαναν την εμφάνιση τους στο προσκήνιο της συνειδήσεως. Ακόμη, ο Σίγκμουντ Φρόυντ, ο Ονορέ Ντε Μπαλζάκ, η Αγκάθα Κρίστι, ο Στίβεν Κινγκ, ο Κάρολος Ντίκενς κλπ είναι μερικοί απ’τις πολλές προσωπικότητες με περίεργες καθημερινές συνήθειες όπως η πολλή κατανάλωση καφείνης ή ναρκωτικών ουσιών, το παγωμένο νερό, η ενατένιση στο Βορρά, η πλήρης απομόνωση κλπ. Συνήθειες που όπως αποδεικνύει ο χρόνος, βοηθούσαν άμεσα στα χαρίσματα τους να εκφραστούν πιο ελεύθερα. Μήπως η αίσθηση του κινδύνου αφυπνίζει στον εγκέφαλο την οξυδέρκεια και την έμπνευση;
Επίφυση
Τι είναι τελικά εκείνο που προκαλεί τα ψυχικά χαρίσματα, τις μεταφυσικές εμπειρίες και τα παραφυσικά φαινόμενα που συνδέουν τον ανθρώπινο κόσμο με τον πνευματικό; Ποιο είναι εκείνο το «μικρό εργαλείο-κλειδί» που ωθεί τον εγκέφαλο να μεταπηδά από μια κατάσταση συνειδητότητας σε μία άλλη βοηθώντας στην αντίληψη των αλλοκοσμικών βιωμάτων ή την πρόκληση του ύπνου; Κάποιοι υποστηρίζουν πως η απάντηση κρύβεται στην επίφυση: τον ενδοκρινή αδένα ανάμεσα στα δύο εγκεφαλικά ημισφαίρια, τον μεσολαβητής του «έξω κόσμου» με τον «μέσα κόσμο».
Οι φιλόσοφοι της Αναγέννησης υποστήριζαν πως στην επίφυση «κατοικεί» η ψυχή του ανθρώπου. Είναι το κομβικό όργανο που σχετίζεται με το τρίτο μάτι, την έκκριση μελατονίνης και πινολίνης (οι οποίες ευθύνονται για την πρόκληση ονείρων και παραψυχολογικών φαινομένων αντίστοιχα) και τα έμφυτα ψυχικά χαρίσματα του ανθρώπου. Χαρίσματα τα οποία μένουν κλειδωμένα λόγω της αδυναμίας της επιστήμης να ανακαλύψει τον φυσικό τρόπο με τον οποίο μπορεί να αντιδράσει συνειδητά και εκούσια η επίφυση.
Κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει στ’αλήθεια τι είναι εκείνο που ωθεί τον εγκέφαλο να αντιλαμβάνεται τη ζωή, να κοιμάται και να βιώνει μεταβατικές εμπειρίες. Ίσως στον εγκέφαλο του ανθρώπου να κρύβεται ο ίδιος ο Θεός. Κι ίσως κάποτε να μπορέσουμε να κατακτήσουμε την αρμονία του εσωτερικού μας κόσμου…
