Πόσες ειδήσεις από αυτές που βλέπεις καθημερινά είναι πραγματικές και πόσες κατασκευασμένες; Πόσοι άνθρωποι δεν υπήρξαν ποτέ στα αλήθεια αλλά δημιουργήθηκαν ως δημοσιογράφοι σε μέσα ενημέρωσης για να πλασάρουν κάτι ψεύτικο ή να κατασκοπεύσουν; Η απάντηση που ίσως να μην περιμένεις είναι πως τελικά η πραγματικότητά μας είναι εν μέρει συνθετική, και όσα μαθαίνουμε μέσα σε κάθε στιγμή που περνάει μπορεί και να είναι ψεύτικα ώστε να διαμορφώσουν την γνώμη μας, να μας προκαλέσουν φοβίες, σύγχυση και παραπληροφόρηση. Καλως ήρθατε στην εποχή της συνθετικής πραγματικότητας και της τεχνολογίας DeepFake.
Στα βίντεο που εμφανίζονται στην εισαγωγή της εκπομπής μου βλέπουμε ένα παρουσιαστή και μία παρουσιάστρια ειδήσεων να αναφέρουν την άποψή τους για σημαντικά κοινωνικά ζητήματα κατακρινοντας κυβερνήσεις και διαμορφώνοντας εν μέρει την κοινή γνώμη.
Αν παρατηρήσετε με λεπτομέρεια όμως θα διακρίνετε πως κάτι δεν πηγαίνει καλά. Η φωνή δεν συγχρονίζεται ακριβώς με τις κινήσεις των χειλιών και τα πρόσωπά τους δεν δείχνουν εντελώς πραγματικά. Αυτό συμβαίνει γιατί οι δύο παρουσιαστές για ένα ψεύτικο δελτίο ειδήσεων δεν είναι πραγματικοί άνθρωποι.
Είναι άβαταρ που κατασκευάστηκαν από τεχνητή νοημοσύνη, και είναι μόνο ένα πολύ μικρό παράδειγμα από τα βίντεο που κυκλοφορούν πλέον κατά χιλιάδες μέσα από την τεχνολογία Deepfake που χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει είτε ψεύτικους ανθρώπους, είτε να παρουσιάσει πραγματικούς σημαντικούς ανθρώπους της κοινωνικής ζωής όπως προέδρους χωρών ή πρωθυπουργούς να κάνουν δηλώσεις ή πράξεις χωρίς να τις έχουν πραγματοποιήσει ποτέ.
Η τεχνολογία Deepfake που αναπτύσσεται εδώ και μία δεκαετία έχει την δυνατότητα όσο εξελίσσεται να δημιουργεί ψηφιακές μαριονέτες. Ψεύτικες καρικατούρες από προσωπικότητες που όλοι γνωρίζουμε και αρκετοί άνθρωποι εμπιστεύονται, εμφανίζονται στις κάμερες και πραγματοποιούν δηλώσεις ώστε να διαμορφώσουν άποψη. Αυτή η τεχνολογία έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για να “κλωνοποιήσει” σε βίντεο ανθρώπους όπως ο Ομπάμα, ο Ντόναλντ Τραμπ και πρόσφατα ο Ζελένσκι, με ένα deepfake βίντεό του να κυκλοφορεί και να τον δείχνει να ανακοινώνει την παράδοση της Ουκρανίας, χωρίς αυτό να έχει συμβεί ποτέ στην πραγματικότητα.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν θα δούμε τι είναι η τεχνολογία Deepfake, μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματά της, πως χρησιμοποιείται για να μας φοβίσει, να μας παραπλανήσει ή να διαμορφώσει τη γνώμη μας. Όμως πριν από αυτό, θα πρέπει να μιλήσουμε για μία φράση, που έγινε πανίσχυρη τα τελευταία χρόνια και εδραιώνεται ακόμα περισσότερο όσο εξελίσσεται η τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης. Αυτή η φράση είναι η Μετα αλήθεια ή στα αγγλικά Post Truth.
Μετα – αλήθεια: Ο κόσμος του ψέματος
Η φράση Μετα-αλήθεια σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης που στις 16 Νοεμβρίου του 2016 την ανακήρυξε ως Φράση της χρονιάς, διαμορφώνει συνθήκες κατά τις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα έχουν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης από τις επικλήσεις προς το θυμικό και προς τις προσωπικές απόψεις». Με λίγα λόγια, η εδραιωμένη από όλες τις κοινωνικές (και όχι μόνο) δομές Μετά-Αλήθεια , δεν επικεντρώνεται σε αντικειμενικά γεγονότα που έχουν πραγματικά συμβεί ώστε να διαμορφώσει την κοινή γνώμη αναλόγως, παρά στοχεύει στις αναμνήσεις και τα συναισθήματα του υποσυνείδητου αλλά και τις προσωπικές απόψεις ώστε να εδραιώσει ένα γεγονός, κατασκευάζοντας έτσι νέες τάσεις, απόψεις ή φοβίες στο κοινωνικό σύνολο.
Κάπως έτσι έγραφα στο άρθρο που είχα κάνει τότε στο weirdo.gr που μπορείτε να βρείτε εδώ για περισσότερες πληροφορίες, πως ζούμε σε μία Μετά-Αληθινή εποχή, που κινείται στα ομιχλώδη όρια μεταξύ ψέματος και πραγματικότητας. Σε αυτή την σκοτεινή περίοδο, η εξαπάτηση μετατρέπεται σε πρόκληση, σε ένα παιχνίδι που καταλήγει να γίνεται συνήθεια που αλλάζει και χειραγωγεί εντελώς την πραγματικότητα των ανθρώπων.
Η μετά – αλήθεια κατασκευάζει ειδήσεις στα όρια του ψέματος για να διαμορφώσει την κοινή γνώμη ή να παραπληροφορήσει όλους εμάς, και σε όλο αυτό το επικοινωνιακό παιχνίδι που παίζεται τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, παίζει πλέον τεράστιο ρόλο εκτός από τα άρθρα, και η τεχνολογία Deepfake, αφού πλέον ίσως είναι αδύνατον να καταλάβεις αν αυτό που παρακολουθείς είναι αληθινό ή ψεύτικο.
Τεχνολογία Deepfake: η συνθετική πραγματικότητα
Η τεχνολογία Deepfake ουσιαστικά ξεκίνησε από την χειραγώγηση των εικόνων μέσω προγραμμα΄των όπως το Photoshop και όταν τα προγράμματα αναπτύχθηκαν περισσότερο πέρασε και στην αντικατάσταση προσώπων μέσω βίντεο, αρχικά για πορνογραφικούς και μετέπειτα ψυχαγωγικούς σκοπούς.
Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως μία ανάλυση εταιρίας τεχνητής νοημοσύνης στο διαδίκτυο ανακάλυψε γύρω στα 15.000 deepfake βίντεο μόλις το 2019 όταν η τεχνολογία ήταν μερικά χρόνια μόνο σε χρήση και το 96% ήταν πορνογραφικού περιεχομένου και αφορούσε πρόσωπα από σελέμπριτι και διάσημες προσωπικότητες. Το υπόλοιπο 4% αφορούσε τη σάτιρα, όμως πλέον πέρα από την χρήση των deepfake για την στοχοποίηση των γυναικών, η τεχνολογία χρησιμοποιείται για την διαμόρφωση κοινής γνώμης μέσω της στοχοποίησης πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων που χρίζουν της εμπιστοσύνης του κοινού.
Deepfake ψεύτικες φωτογραφίες, βίντεο, ακόμα και φωνές
Το ζήτημα με την κατασκευή ψεύτικων βίντεο, ειδήσεων και δηλώσεων είναι πολύ μεγαλύτερο από ότι φαντάζεστε. Η τεχνολογία Deepfake είναι πια τόσο αναπτυγμένη που μπορεί να κατασκευάσει πραγματικά τα πάντα χωρίς να μπορείτε τελικά να διαπιστώσετε με την πρώτη ματιά αν αυτό που παρακολουθείτε είναι αληθινό ή ψεύτικο.
Η τεχνολογία Deepfake μπορεί να δημιουργήσει εντελώς ψεύτικες αλλά απολύτως πειστικές φωτογραφίες προσώπων από το μηδέν, κατασκευάζοντας έτσι προσωπικότητες που δεν υπήρξαν ποτέ στην πραγματικότητα. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν μία υποτιθέμενη δημοσιογράφος του διάσημου Bloomberg ονόματι “Maisy Kinsley” που είχε προφίλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπως το Linkedin και το Twitter που ήταν αποτέλεσμα Deepfake και όχι αληθινό πρόσωπο.
Μία άλλη ψηφιακή προσωπικότητα ονόματι “Katie Jones” που υποστήριζε πως εργαζόταν στο CSIS, το Κέντρο στρατηγικής και διεθνής μελέτης ήταν προϊόν Deepfake που λέγεται πως δημιουργήθηκε για ένα διεθνή οργανισμό κατασκοπείας. Η τεχνολογία Deepfake έχει μπει τόσο πολύ στη ζωή μας με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί ψεύτικες σελίδες διασημων σε μέσα όπως το Tiktok, με διασημότερες εκείνες του ψεύτικου Τομ κρουζ που πολλοί τον μπερδεύουν με τον πραγματικό ή εκείνη του κιάονυ Ριβς.
Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν δημιουργούνται ψεύτικα βίντεο όπου αντικαθιστούν τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών για να πείσουν πως το οπτικό υλικό είναι πραγματικό ενώ ήδη κλωνοποιούνται φωνές που προκαλούν απάτες και σύγχυση της κοινής γνώμης και του κοινού. Πως δημιουργούνται όμως όλα αυτά τα ψεύτικα βίντεο;
Πως φτιάχνεται ένα Deepfake Video
Τα Deepfake βίντεο φημολογείται πως δημιουργήθηκαν το 2017 όταν ένας χρήστης του Reddit δημοσίευσε ακατάλληλο υλικό στη σελίδα, με τα πρόσωπα στα βίντεο να έχουν αντικατασταθεί από δίασημες κοπέλες όπως η Gal Gadot, η Scarlett Johansson, η Taylor Swift κ.α!
Για να δημιουργηθεί ένα βίντεο deepfake χρειάζονται μερικά βήματα. Πρώτα ένας αλγόριθμος τεχνητής νοημοσύνης θα πρέπει να σκανάρει μερικές χιλιάδες φωτογραφίες του προσώπου και να μάθει τις ομοιότητες μεταξύ του αληθινού και του ψεύτικου ώστε να συγχωνεύσει τις δύο εικόνες σε μία. Ένας δεύτερος αλγόριθμος συμπιέζει τα πρόσωπα και εμφανίζει το πρόσωπο που θέλουν να εμφανίσουν ως αληθινό χωρις να μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τη διαφορά. Για να γίνει το βίντεο πειστικό οι εικόνες αυτές κωδικοποιούνται σε κάθε καρέ ώστε να μην μπορεί κανείς να διαπιστώσει την κατασκευασμένη εικόνα, τουλάχιστον όχι με ευκολία.
Για την ώρα βέβαια, έστω και αν υπάρχουν ερασιτέχνες που μπορούν να δημιουργήσουν βίντεο deepfake με τους υπολογιστές τους, χρειάζονται αρκετά πιο ισχυρά μηχανήματα ώστε το αποτέλεσμα να είναι πειστικό. Αυτά τα μηχανήματα σίγουρα είναι διαθέσιμα στους επαγγελματίες του είδους.
Τα βίντεο αυτά κατασκευάζονται σε υπολογιστές αρκετών χιλιάδων ευρώ και απαιτούν γνώση και εμπειρία ώστε κανείς να μην μπορεί να διακρίνει το ψέμα από την αλήθεια. Όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται, δημιουργούνται και προγράμματα ή εργαλεία που βοηθούν στην πιο εύκολη κατασκευή τέτοιων deepfake βίντεο και αρκετές εταιρείες κατασκευάζουν και άλλα, ενώ υπάρχει ακόμα και εφαρμογή στο τηλέφωνο ονόματι Zao που επιτρέπει στους χρήστες να βάλουν τα πρόσωπά τους όπου θελήσουν.
Deepfake ή αλήθεια; Πως θα κρίνουμε τι είναι πραγματικό
Τώρα γνωρίζουμε πως υπάρχουν βίντεο που είναι κατασκευασμένα για να διαμορφώσουν την άποψή μας, να μας δημιουργήσουν φοβίες ή πανικό, ή φτιάχτηκαν για να μας παραπλανήσουν. Το μεγάλο ερώτημα είναι το εξής: Πως θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τι είναι ψεύτικο και τι αληθινό;
Μέχρι το 2018 ήταν ευκολότερο να διαπιστώσει κανείς αν ένα βίντεο είναι deepfake, γιατί ερευνητές ανακάλυψαν πως τα κατασκευασμένα πρόσωπα δεν ανοιγόκλειναν τα βλέφαρά τους φυσιολογικά ή και καθόλου. Στα βίντεο αυτά οι πρωταγωνιστές είχαν ορθάνοιχτα μάτια γιατί ο αλγόριθμος δεν ήξερε πως να τα κάνει να ανοιγοκλέινουν φυσικά. Λίγο καιρό μετά όμως άρχισαν να εμφανίζονται βίντεο με ψεύτικα πρόσωπα που ανοιγόκλειναν τα βλέφαρά τους.
Αν όμως ένα βίντεο deepfake δεν είναι ποιοτικό τότε εύκολα μπορείς να το καταλάβεις από τα χείλη που δεν συγχρονίζονται με την ομιλία ή το χρώμα του δέρματος. Λεπτομέρειες όπως τα μαλλιά επίσης δεν είναι αναλυτικές και θολώνουν όπως το ψεύτικο θόλωμα που κάνουν οι φωτογραφίες στα κινητά μας. Τα δόντια μπορούν επίσης να προδώσουν ένα κατασκευασμένο πρόσωπο αφού είναι δύσκολο να αποδωθούν εντελώς ρεαλιστικά, όπως και οι αντανακλάσεις στην ίριδα του ματιού.
Deepfake πραγματικότητα: Οι κίνδυνοι
Πολλοί θα πουν πως η τεχνολογία deepfake που μετατρέπει την αλήθεια σε μία συνθετική πραγματικότητα είναι ένα παιχνίδι για σάτιρα ή χλευασμό δημοσίων προσώπων και πως δεν υπάρχει κίνδυνος στην χρήση της. Όμως οι κίνδυνοι είναι περισσότεροι από όσο νομίζετε και ίσως μας αγγίζουν όλους!
Η χρήση της τεχνολογίας Deepfake μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εκβιασμούς, χλεύη και υποβιβασμό των ανθρώπων ή την καταστροφή της φήμης τους.Μπορούν να προκαλέσουν και πανικό σε παγκόσμια γεγονότα ειδικότερα αν κατασκευάζονται βίντεο με ηγέτες κρατών ή πρόσωπα επιρροής που πραγματοποιούν πράξεις για συγκεκριμένους σκοπούς ή κάνουν δηλώσεις για να διαμορφώσουν συνειδήσεις.
Ο σκοπός της τεχνολογίας Deepfake σε συνδυασμό με τα συνθετικά μέσα ενημέρωσης και τις ψευδείς ειδήσεις είναι να δημιουργήσουν μία παγκόσια κοινωνία που δεν θα εμπιστεύεται τίποτα και δεν θα ξέρει πια τι είναι αληθινό κα ιτι ψεύτικο όπως συμβαίνει με τον όρο μετα-αλήθεια που αναλύσαμε πριν. Έτσι αληθινά γεγονότα θα θεωρούνται συνωμοσίες ή ψέματα, και ψέματα θα εδραιώνονται ως πραγματικότητες.
Και τελικά είμαστε εμείς εκείνοι που θα πρέπει να μελετάμε όλα όσα διαβάζουμε, ακούμε ή παρακολουθούμε για να βεβαιωνόμαστε πως δεν έχουν κατασκευαστεί για να μας παραπλανήσουν και να μας κάνουν πιόνια σε ένα σκοτεινό παιχνίδι που αλλάζει μία για πάντα όλα όσα θεωρούσαμε αξιόπιστα και κυρίως αληθινά…
